بیماریهای مایکروباکتریال مثل سل از اهمیت بالایی در بین بیماریهای حیوانات غیر اهلی برخوردار هستند زیرا عوامل محدودی وجود دارند که می توانند با این قدرت و توانایی ایجاد یک بیماری انفرادی و مزمن با پیامدهای ناگوار نمایند.
بیش از ۱۵۰ سال است که مایکروباکتریال از جمله سل از اهمیت خاصی در میان حیوانات وحشی برخوردار بوده (Tuberculosis in Animals) و ازعلل اصلی مرگ در میان حیوانات باغ وحشی در ۱۰۰ سال گذشته میباشد. این مقاله مروری است بر بیماریهای مایکروباکتریالی مثل سل که بر گونههای متفاوت وحشی تاثیر میگذارد.
کمپلکس توبرکولوزیس مایکوباکتریال حیوانات عامل سل در انسان
یکی از بیماریهای مهم حیوانات وحشی مایکوباکتریوم توبرکلوزیس میباشد. این بیماری نه تنها سلامت حیوانات وحشی را به خطر میاندازد، بلکه به واسطه قابلیت انتقال بین انسان و حیوان یک نگرانی عمومی ایجاد کرده است. مایکوباکتریوم توبرکلوزیس اصولا یک پاتوژن انسانی بوده و عامل کلاسیک سل در انسان میباشد. این پاتوژن یکی از بیماریهای مهم انسان از دوران باستان بوده است و حدود یک سوم از جمعیت انسانی جهان، به این پاتوژن آلوده میباشد و سالانه حدود سه میلیون مرگ به علت سل اتفاق میافتد.
اصولا توبرکلوزیس، بیماری قسمت های پایینی دستگاه تنفس است. علائم سل فعال ریوی در انسان شامل بی اشتهایی، سرفههای مداوم مزمن، درد در محوطه ی سینهای، درجات خفیفی از تب، عرقهای شبانه و کاهش وزن میباشد. اکثر مبتلایان به صورت پنهان حامل این عارضه هستند و فقط ده درصد از آنها این عارضه را به صورت کلینیکی در طول عمر خود بروز میدهند.
انسانهای حامل توبرکولوزیس مخزن آلودگی میباشند. مایکوباکتریوم با تماس نزدیک انسان به انسان منتقل میشود ترشحات معلق دستگاه تنفسی که به واسطه سرفه و دفع خلط در هواپراکنده میشود، عامل اصلی انتقال آلودگی هستند.
تشخیص سل در انسان با تکیه بر جستجوی حساسیت تاخیری بعد ازاستفاده ازپروتئین تسویه شده توبرکولین (عصاره ی توبرکولین) است. دیگر تستهای تشخیصی مورد استفاده در انسان، شامل آزمایشات سلولی و کشت ترشحات دستگاه تنفسی است. علاوه بر آن رادیوگرافها از ناحیه سینهای میتوانند برای نشان دادن حفره سینه ای مفید باشند.
علائم کلینیکی در حیوانات معمولا شامل بیماری های پیش رونده همراه با سرفه، بی اشتهایی، کاهش وزن و بی حالی است. در مشاهدات به دست آمده از جسد حیواناتی که علت مرگشان توبرکولوزیس بوده است، جراحات گرانولوماتوز ریوی وسیع و بزرگ شدن غدد لنفاوی برونشیال که ممکن است حالت پنیری داشته باشد دیده شده است. بر خلاف بیماری در انسان، زخمهای ایجاد شده در حیوانات حامل مقدار کمتری جاینت سل ِ لنفی است و همچنین کلسیفیکاسیون آن نسبت به انسان کمتر است
یک راه اصلی برای جلوگیری از انتقال این بیماری، محدود کردن ارتباط حیوانات با انسان آلوده است. ایجاد حفاظ برای جدا کردن جامعه انسانی از حیوانات مذکور و آزمایشات معمول سل برروی محافظان، شاید از مهمترین فاکتورها برای حفظ جمعیتهای حیوانی ازبیماری باشد. قرنطینههای سخت هم روش مهمی برای جلوگیری از انتشار توبرکلوزیس درحیوانات است. روشهای درمانی موقتی نیز برای درمان وجود دارد. اما درمان فقط برای حیوانات با ارزش ویا در حال انقراض انجام میشود.
توبرکلوزیس در میان فیل ها سابقه ای بیش از ۲۰۰۰ سال دارد. و در قرن گذشته بارها در اروپا وآمریکا گزارش شده است. انتقال آلودگی از یک فیل به فیل دیگر، در حال حاضر مشخص نشده است. به نظر میرسد، که احتمالا این بیماری از راه تنفس قطرات آلوده فیلهای مبتلا به فیلهای دیگر قابل انتقال است.
آلودگی در شیرهای دریایی وحشی و نمونههای موجود در باغ وحشها و فکهای خزداراسترالیا، نیوزلند وآرژانتین به وسیله نوع خاصی از مایکو باکتریها گزارش شده است. اجتماع حیوانات، جمعیت فشرده در ساحل، احتمالا موقعیتی برای انتقال تنفسی آلودگی به وجود میآورد. در گزارشهای موجود آمده است که یک رام کننده حیوانات که با یک فوک آلوده کار میکرده، دچار سل ریوی مانند سل فوک خود شده است.
توبرکلوزیس در گونه های مختلف طوطی گزارش شده است. صاحبان این پرندهها اکثرا مخزن توبرکلوزیس هستند. مایکوباکتریوم باویس بسیار شبیه به مایکوباکتریم توبرکلوزیس میباشد ومیزبان وآنتی ژن مشترکی دارند. تفاوتی که بین این دو وجود دارد این است که مایکوباکتریوم باویس به عنوان پاتوژن اولیه حیوانات در نظر گرفته میشود و به نظرمیرسد توانایی آلوده کردن انواع گوناگونتری ازحیوانات را دارد.
این عامل اصولا پاتوژن گونههای گاو به خصوص گاوهای مزرعهای و گاومیشهای کوهان دار آمریکایی، بوفالوی آفریقایی، بوفالوی آبی آسیایی است. بیماری در گاوهای مزرعهای میتواند بدون علامت یا با علائم ریوی آشکار و ضعف عمومی همراه باشد. بیماری معمولا قبل از نشان دادن علائم کلینیکی در گله پخش میشود. روش اصلی انتقال در گاو استنشاق قطرات تنفسی معلق در هوایی است که توسط دام آلوده پخش شده است.
فاکتور های مهمی که کمک به انتقال می کنند فشردگی جمعیت و نگهداری حیوانات خانگی در ساختمانهایی با تهویه ضعیف هوا است. آلودگی با مایکوباکتریوم بوویس در گونه های مختلف آهو گزارش شده است. آلودگی به مایکوباکتریوم بوویس در شتر های خانگی، لاما، آلپاکا دیده شده و احتمالا در تمامی گونههای شتر روی میدهد. مشاهده تجربی بیانگر مقاومت اسبهای اهلی و احتمالا وحشی در برابر آلودگی های میکروباکتریال میباشد.
آلودگی خوکها و کرگدنهای باغ وحش با مایکوباکتریوم بوویس باعث بیماری بسیاری از آنها بوده است که علائمی از قبیل عوارض منتشر ریوی و التهاب پرده جنب و عوارض کبدی را نشان دادهاند.
در پریماتها هم آلودگی به مایکوباکتریوم بوویس گزارش شده است. گورکنهای وحشی در بریتانیا و ایرلند مخزن طبیعی برای مایکوباکتریوم بوویس هستند. گوشتخواران، احتمالا به واسطه ی مصرف گوشت های آلوده مبتلا می شوند.