طبقهبندی حیوانات خانگی به طور معمول و خاص تنها بر اساس تفاوتهای فیزیولوژیک، آناتومیک، درمانی و دامپزشکی آنان است. حیوانات خانگی معمول مانند سگ و گربه و حیوانات خانگی خاص مثل خرگوش، خوکچه، همستر، برخی از پرندگان، برخی خزندگان و … میباشد. بسیاری از حیوانات خانگی اعم از معمول و خاص درحال حاضر در طبیعت وجود نداشته و یا هرگز وجود نداشتهاند و توسط انسان از طریق اصلاح نژاد به وجود آمدهاند تا منافع انسان را تامین کرده (برای مثال سگهای شکاری) و یا به عنوان مونس و همدم نگهداری شوند. مثل سگها و گربههای خانگی و همچنین خیابانی یا شهری که در حقیقت ساخته دست بشر هستند. این که بخواهیم حیوانی را به عنوان حیوان خانگی (پت) نگهداری کنیم یک سری شرایط اصلی و فرعی دارد که شرایط فرعی بسته به کشور، استان و یا ایالتی که قصد نگهداری حیوان را به عنوان حیوان خانگی داریم متفاوت است (به طور کلی بسته به منطقه جغرافیایی).
تفاوت حیوان خانگی و غیرخانگی در ۳ ویژگی زیر است:
- بیماریهای مشترک حیوان مورد نظر با انسان قابل پیشگیری و کنترل باشد به عنوان مثال میتوان به میمون رزوس اشاره نمود که بیماریهای مشترک بسیار زیادی با انسان دارد که بسیاری از آنها قابل پیشگیری و کنترل نبوده و برخی بسیار خطر ناک و کشندهاند از جمله میتوان به این نکته اشاره کرد که ۷۵درصد آنها ناقل ویروس هرپس B میباشند. در نتیجه این حیوان به هیچ وجه به عنوان حیوان خانگی مطرح نمیشود. البته برخلاف تصور برخی بیماری ایدز یا HIV از میمون به انسان منتقل نمیشود و بیماری نقص سیستم ایمنی در میمونهای دنیای قدیم SIV نام دارد.
- حیوان مورد نظر لزوما در اسارت تولید مثل کرده و تکثیر شده باشد. در مورد این شرط چند نکته باید مورد توجه قرار گیرد: حیواناتی که از طبیعت جدا میشوند به هیچ عنوان نمیتوانند حیوان خانگی باشند و همچنین حیوانات بومی یک منطقه جغرافیایی نمیتوانند به عنوان حیوان خانگی در همان منطقه نگهداری شوند. به این دلیل که تفکیک حیوان از طبیعت صید شده، از حیوان در اسارت تکثیر شده غیر ممکن بوده و همچنین اگر حیوانات غیر بومی تکثیر شده در اسارت در طبیعت رها شوند و توانایی ادامه حیات در آن منطقه را داشته باشند ممکن است مشکلات زیست محیطی در آن منطقه ایجاد کرده و به همین علت نمیتوانند در آن منطقه حیوان خانگی باشند (گونه های مهاجم). برای مثال لاکپشتهای لاک نرم چینی و لاکپشتهای گوش قرمز آمریکایی در ایران به عنوان تهدیدی برای لاکپشتهای بومی ایران به حساب آمده و خطر زیست محیطی دارند و همچنین مارهای پیتون در ایالت کالیفورنیای امریکا نیز گونه ی مهاجم به حساب میآید.
- حیوانی میتواند حیوان خانگی باشد که درزمره حیوانات در خطر انقراض در طبیعت نباشد (چه جهانی چه منطقه ای). این مهم به این دلیل است که اگر حیوانات در خطر انقراض به عنوان حیوان خانگی نگهداری شوند احتمال افزایش قاچاق آنها افزایش مییابد. به طور کلی خریداری و نگهداری حیوانی که به صورت قاچاق صید یا وارد کشور میشود علاوه بر رونق بخشیدن به قاچاق حیات وحش موجب آسیب جدی زیست محیطی میشود.
شروط متغیر بسیاری هم بسته به منطقه جغرافیایی وجود دارد و بنا بر موقعیت منطقه، قوانین متفاوتی وضع میشود.
شخصی که قصد نگهداری حیوان خانگی را دارد باید این موضوع را در نظر داشته باشد که جهت نگهداری هر نوع حیوان خانگی باید توانایی فراهمسازی شرایط زندگی متناسب برای حیوان مورد نظر خود را داشته باشد. و همچنین بداند که وظیفه نگهداری از آن حیوان تا پایان عمر را برعهده گرفته است.
اگر نگهداری حیوان خانگی به طریقه درست و صحیح انجام شود زندگی بسیار بهتر از طبیعت و طول عمری بیشتر خواهد داشت و میتوانند مونس و همدم مناسبی برای انسانهای حیوان دوست باشد.
فرهنگسازی جهت نگهداری صحیح حیوان خانگی و آگاهی رساندن جهت تفکیک حیوانات خانگی از حیواناتی که نمیتوانند حیوان خانگی باشند و همچنین وضع قوانین صحیح جهت جلوگیری از قاچاق حیوانات چه خانگی و چه حیات وحش راهکاری است که تمامی کشورهای پیشرفته در پیش گرفته اند و موفق بودهاند، این روندیست که کشور ما نیز باید آن را پیش بگیرد.
نویسنده: دکتر ایمان معماریان