منقار یا نوک کابردهای بسیاری دارد که از جمله آنها می‌توان به سلاحی برای دشمنان، ابزاری برای تمیز کردن و آراسته کردن خود و یا وسیله‌ای برای تغذیه جوجه‌ها اشاره کرد. منقار را می‌توان ترکیبی از قدرت و حساسیت در نظر گرفت؛ منقار سالم باید به اندازه کافی قوی برای شکستن یک گردو و ظریف برای کندن پوست یک حبه انگور باشد.
آناتومی منقار
پرندگان نیز مانند پستانداران دارای دو فک هستند: فک بالا یا ماگزیلا و فک پایین یا مندیبل. نوستریل‌ها یا همان سوراخ های بینی در پیوستگاه منقار و سر واقع شده‌اند. در بیشتر طوطی‌ها ساختاری گرد، قهوه‌ای و کوچک با نام operculum در داخل نوستریل‌ها مشاهده می‌شود. این قسمت غضروفی است و نباید با انسداد یا جسم خارجی مثل دانه اشتباه گرفته شود. برخی گونه‌های پرندگان مانند طوطی‌ها دارای ناحیه‌ای با بافت گوشتی و بدون استخوان‌اند که سوراخ‌های بینی در آنها قرار دارد که به آن cere می‌گویند. در غازهای نر بالغ این ناحیه آبی و در جنس ماده به رنگ قهوه‌ای مایل به صورتی است.
منقار شامل استخوان فک است که توسط غلافی بسیار سبک وزن به نام rhamphotheca پوشانده شده است. جنس این لایه از کراتین است که همان ماده تشکیل دهنده شاخ حیوانات و ناخن‌های ما است و همانند شاخ و ناخن، منقار نیز دائما در حال رشد است. بسته به گونه، منقار پرندگان از دو تا ۸ سانتی‌متر در سال رشد می‌کند. آن قسمت از rhamphotheca که فک بالا را می‌پوشاند rhinotheca، و آن قسمت که فک پایین را می‌پوشاندgnatotheca نامیده می‌شود. قسمت بالایی منقار شامل رگ‌های خونی و تعداد قابل توجهی از اعصاب است ولی قسمت پایینی همانند نوک ناخن عصب ندارد و درد را حس نمی‌کند. برخی طوطی‌ها دارای ساختاری در نوک بالایی خود هستند که به پرنده در شکستن دانه‌ها و میوه های سخت کمک می‌کند. تنوع بسیاری در اندازه، شکل و استحکام منقارها وجود دارد. نوع منقار هر پرنده معمولا بستگی به نوع غذایی دارد که آن پرنده می‌خورد.
منقار‌های محکم و قلاب مانند شبیه منقار توکان‌ها و طوطی‌ها، که می‌تواند پوسته خارجی هسته‌ها و پوست سخت برخی میوه‌ها را بشکند.
نوک‌های کوتاه و سر راست بیشتر در خوردن دانه و کرم کاربرد دارد که در فنچ‌ها و قناری‌ها مشاهده می‌شود.
پرندگان شهدخوار مانند مرغ مگس خوار دارای منقار های دراز و نوک تیز اند که بتواند به مرکز گل برسد.
پرندگان وحشی مانند دارکوب‌ها دارای منقار هایی بسیار مستحکم و مته مانند‌اند.
پرندگان آبی مانند درنا ها دارای نوک بلند برای کاوش‌اند. پرندگانی همچون اردک‌ها و فلامینگو‌ها دارای منقارهایی تخت هستند که توسط لایه مخصوصی به نام لاملا پوشانده می‌شود و به فیلتر کردن غذا کمک می‌کند.
پرندگان شکاری دارای نوک‌های قلاب مانند هستند که برای پاره کردن غذا کاربرد دارد.
پرندگان حشره خوار مانند چکاوک‌ها دارای منقار‌های کوچک اند.
برخی پرنده‌ها مانند بادخورک دارای دهانی گشاد برای گرفتن حشره‌ها هنگام پرواز هستند.
نشانه‌های منقار سالم
پرنده سالم منقار؛ منقار سالم به این معناست که پرنده شما خوب غذا می‌خورد، بازی می‌کند و می جود. اگر منقار پرنده شما باعث ناراحتی پرنده شود، از آن استفاده نخواهد کرد. نشانه‌های سلامت منقار پرنده شما عبارت اند از:
ظاهر صاف و متقارن
نبود ناحیه دو پوست شده و بافت غیر معمول )بر روی منقار اعضای خانواده طوطی کاکل سفید باید پودری وجود داشته باشد که این پودر نتیجه نظافت مناسب پر‌های سالم است)
نبود ناحیه کم رنگ و رنگ رفته
طول مناسب منقار )جهت بررسی نوک منقار و طول مناسب منقار پرنده خود نسبت به گونه به دامپزشک مراجعه کنید)
تراز مناسب منقار بالا و پایین با یکدیگر
رشد و توسعه غیر طبیعی منقار
بیشترین ناهنجاری‌های منقار عبارت اند از:
نوک بیش از حد رشد کرده
نوک قیچی مانند
پروگناتیسم
رشد بیش از حد
هم منقار پایین و هم منقار بالا ممکن است که رشد بیش از حد داشته باشند، گرچه بیشتر در منقار بالا مشاهده می‌شود. برای برخی پرنده‌های معمولی اصلاح و پیرایش مرتب منقار ضروری است. سایر پرندگان با رژیم غذایی سخت، تیمار کردن خود، بالا رفتن از مناطق مختلف، جویدن اسباب بازی و سایش منقار بر سطوح ساینده منقار خود را در شکل مناسب نگه می‌دارند. رشد بیش از حد منقار می‌تواند بر اثر ضربه و جراحت، رشد ناهنجاری‌ها، عدم تعادل غذایی، التهاب شبه پلیما ویروس) در فنچ‌ها) و مشکلات کبدی (به ویژه در مرغ عشق‌ها) باشد.
درمان شامل اصلاح منقار به شکل مناسب و از بین بردن پوسته پوسته شدگی‌های بیش ازحد است. منقار بیش از حد رشد کرده مانند ناخن بیش از حد رشد کرده می‌باشد و مانند آن قسمت اضافی درد را حس نمی‌کند. قسمت بیش از حد رشد کرده باید به حالت نرمال اصلاح شود. اصلاح توسط دامپزشک انجام می‌شود. اگر منقار زیادی کوتاه شود، باعث درد و خون ریزی پرنده می‌شود و ممکن است پرنده نتواند غذا بخورد. اصلاح منقار ممکن است توسط ابزار دستی مانند ناخن گیر انسانی، سوهان ناخن و سیم چین صورت گیرد. برخی از دامپزشکان ترجیح می‌دهند از مته‌ها و سوهان‌های برقی استفاده کنند. در هر دو حالت معمولا نیازی به بی‌هوشی پرنده نیست.
مشكلات مشترك منقار در پرنده‌ها
| گونه ها | علل ممكن | مشكل |
|---|---|---|
| غاز ها فنچ ها | مشكلات كبدي Knemidocoptes mites التهابات شبه پليما ويروسي Psittacine Beak and Feather Disease (PBFD) D3 كمبود ويتامين غذاي نرم سوء تغذيه زخم قديمي | رشد نامناسب |
| كاكادو )طوطي كاكل سفيد) | PBFD | ظاهر درخشان منقار(به جاي حالت پودر مانند( |
| طوطي آمازون غازها | Avian Pox Knemidocoptes mites التهابات باكتريايي | پوسته پوسته شدن |
| عروس هلندي | Dكمبود كلسيم و ويتامين | منقار نرم و منعطف (الاستيك( |
| توكان و لوريكيت | سوء تغذيه يا بيماري هاي سيستميك | رنگ پريدگي |
| عفونت كانديدا عفونت تريكومونايي عفونت باكتريايي Aكمبود ويتامين | ضايعات سفيد در دهان، موكوس اضافي و تورم |
|
| آسيب فيزيكي قديمي عفونت آسپرژيلوس عفونت كانديدا عفونت باكترياي PBFD | سياهي التهابات غير معمول |
|
| عروس هلندي | آبله پرندگان Trichomonas | ضايعات اولسراتيو در محل اتصال منقار |
منقار قیچی مانند
این حالت بر اثر انحراف منقار بالا به طرفین رخ می‌دهد. این رشد یک ناهنجاری است که بیشتر در مکائو‌ها و کاکاتوها (طوطی کاکلی) مشاهده می‌شود که به نظر می‌آید بر اثر دمای نامناسب در طول انکوباسیون مصنوعی، ژنتیک و یا روش‌های غذا دادن نامناسب رخ می‌دهد. دلایل دیگری چون کمبود کلسیم، ضربه و یا غفونت‌های ویروسی و مایکوباکتریومی نیز می‌تواند مؤثر باشد.
درمان با توجه به سن پرنده و شدت عارضه تفاوت دارد. در پرندگان جوان با انحراف خفیف فشار دادن منطقه مناسب از نوک با انگشت به مدت چند دقیقه ۲ الی ۳ مرتبه در روز ممکن است مشکل را برطرف کند. در پرندگان پیرتر یا انحرافات شدیدتر دامپزشک پرندگان ممکن است با عمل جراحی رشد غیرمعمول را ترمیم کند.
پروگناتیسم
این عارضه وقتی رخ می‌دهد که نوک منقار بالا در داخل یا بالای منقار پایین قرار می‌گیرد. این نوع رشد غیرمعمول بیشتر در کاکاتوها (طوطی کاکلی) مشاهده می‌شود. علت این عارضه ناشناخته است و ممکن است بر اثر ژنتیک، جوجه کشی نامناسب و تکنیک های غذا دادن دستی رخ دهد. این عارضه در ایی که با مادر بزرگ شده‌اند کمتر مشاهده می‌شود. وقتی که مادر غذا را وارد منقار بالایی جوجه می‌کند، باعث کمک به رشد طبیعی منقار جوجه می‌شود.
همانند منقار قیچی مانند، در این حالت نیز روش درمان بسته به سن و شدت انحراف تفاوت می‌کند. در برخی جوجه‌ها فشار انگشت روزانه می‌تواند مؤثر واقع شود همچنین استفاده از تکه‌ای گاز برای وارد کردن فشار به منقار بالا در حین غذا خوردن نیز می‌تواند مفید واقع شود. در پرندگان بزرگتر که منقار آهکی شده است، درمان معمولا با قرار دادن قطعات اکریلیکی بر روی منقار همراه است. نوع قطعه بسته به شدت و موقعیت تفاوت می‌کند.
مراقبت‌ها در منزل
مراقبت از منقار برای حفظ سلامت کلی پرنده ضروری است. منقار محل ورود مواد غذایی و همچنین وسیله‌ای برای بالارفتن و بازی کردن است. ما می‌توانیم با حصول اطمینان از رسیدن مواد غذایی مورد نیاز به مقدار کافی و تشخیص به موقع مشکلات و بیماری‌ها سلامت منقار را ارتقا بخشیم. برخی از مراقبت‌ها در منزل منقار شامل این موارد هستند:
بررسی روزانه سلامت پرنده؛ بر روی منقار به دنبال رنگ رفتگی‌ها، ترک‌ها و یا رشد نامتناسب بگردید.
اگر مشکوک به رشد نابرابر منقار پرنده خود هستید به دامپزشک مراجعه کنید. این می‌تواند نشان دهنده مشکلات اساسی مثل مشکلات کبدی یا سؤ تغذیه باشد. دامپزشک می‌تواند مشکل را شناسایی کند و همچنین آن را رفع کند تا پرنده شما با مشکلات بعدی اعم از عدم توانایی غذا خوردن یا خود را تمیز کردن مواجه نشود.
نوعی اسباب بازی برای جویدن فراهم کنید، وسیله‌ای که پرنده بتواند با آن بازی کند باعث سالم و مرتب ماندن منقار می‌شود. این شامل وسایل دست ساز شما با طناب، چوب، بلوک و پلاستیک نیز می‌شود.
قرار دادن نشیمنگاه پرندگان مختلف در قفس، از جمله نشیمنگاه‌های سیمانی که مخصوص مراقبت از منقار و ناخن‌اند. از نشیمنگاه‌های کاغذ سنباده‌ای استفاده نکنید.
قرار دادن پرنده در قفس با اندازه مناسب به خصوص صاحبان طوطی‌های بزرگ که باید پرنده را در قفس های بزرگ و مستحکم قرار دهند. قفس‌های سست و بی دوام، با میله‌های جویده شده و لحیم کاری (شامل مواد سمی که در قفس‌های نامرغوب مشاهده می‌شود) مناسب نیستند.
آسیب فیزیکی
آسیب به منقار ممکن است بر اثر دعوا، جویدن کابل‌های برق، ضربه به منقار هنگام پرواز کردن و فرود آمدن و یا گیر کردن منقار بین میله‌های قفس یا هر جسم سفت دیگری رخ دهد. جراحت‌ها ممکن است شامل شکستگی، سوراخ شدن و یا کنده شدن منقار باشد. آسیب های وارده به منقار اغلب موجب خونریزی می‌شود که جلوی خونریزی باید گرفته شود (اغلب به روش الکتروکوتر، از چسب‌هایی با نیترات نقره استفاده نکنید که برای پرندگان سمی است). زخم باید تمیز شود و ممکن است نیاز به تجویز آنتی بیوتیک و ضد قارچ نیز داشته باشد. منقار دارای پایانه‌های عصبی بوده و درد و جابه جا شدگی ممکن است باعث دشواری یا عدم توانایی غذا خوردن بشود. تمام پرندگان با آسیب فیزیکی در منقار باید توسط دامپزشک معاینه شوند. پروتز‌های اکریلیکی ممکن است تا ترمیم منقار مورد نیاز باشد.
سایر شرایط منقار
شرایط و بیماری‌های بسیاری ممکن است بر روی منقار تاثیر بگذارد که در جدول زیر برخی از آنها را مشاهده می‌کنید.
11 دیدگاه
Mohsen
سلام خسته نباشید.
نوک مینای من پوسته پوسته شده
حقیقتش یک دفعه نوکش شکست و مقداری هم خونریزی کرد
ترمیم شده ولی روش ترک ترکه و وقتی میخواد لایه روش ترمیم بشه تا یک حدی میاد جلو و باز می افته
الان موندم چیکار کنم یک پیشنهادی بدید لطفا ممنون میشم.
ببو
سلام نوکرمنقار بالایی پرنده ام که بلبل خرمایی هست شکسته نمیدونم چاره چیه
مجتبی
سلام .دوتا طوطی برزیلی دارم.یکیشون نوک منقارش گوشه بالاش زیربینیش زخم شده …خواهشا کمکم کنین مداواش کنم ممنون …شماره میزارم بهم پیام بدین چیکارش کنم خوب بشه ممنون
غزل
سلام نوک عروس هلندیم شکسته و خونریزی داره میخوام بدونم ترمیم میشه و رشد میکنه یا ن؟! دیگه نمیتونه تو قفس جا ب جا بشه و خیلی اذیت میشه تا ی مسافت کوتاه حرکت میکنه
لاوینا
سلام
اطراف بینی کاسکو من حالت ریختگی و کچلی پیدا کرده، یعنی اون پودر سفید بالای منقار و دور بینی، در بعضی نقاط کم شده، کسی علتش را میدونه؟
سجاد
سلام خسته نباشید لطفا زودتر جواب بنده رو‌بدید خیلی نگرانم طوطی عروس من نوکش به رنگ سیاه داره در میاد و در دوجا داری شکستگی هست که به داخل فرو رفته چیکار باید بکنم دکتر خوب هم برای پرنده تو شهر نیست
ارش
باسلام قسمت بالایی منقار طوطی کاسکو من اونطوری که سیاه باید باشه نیست. انگاری سابیده شده رنگش رفته به سفیدی میزنه میشه راهنماییم کنید شماره تماس من ۰۹۳۳۹۵۵۰۰۳۷ ارش حسن نژاد
یاسمن
سلام مینای من نوک پایینش یکم سیاه شده میخاسم ببینم طبیعیه یا باید ببرمش پیش دامپزشک؟
نودی
بسیار عالی
لالا
جوجه اردک من موکش ترک برداشته چه کار کنم ؟
لالا
نوکش