تقریبا کمتر کسی وجود دارد که نام انیمشین زیبای پاندای کونگ فو کار(Kung Fu Panda) را نشنیده باشد. انیمیشینی که مجموع فروش قسمتهای اول و دوم آن به حدود یک میلیارد و دویست میلیون دلار رسید! یک شاهکار سینمایی که ایده اصلی آن، مانند بسیاری از آثار دیگر شرکت Dreamworks animations، مبتنی بر یک تضاد بزرگ است. حتما برایتان این سوال پیش میآید که چه تضادی؟ جواب بسیار ساده است. همه ما با شنیدن نام پاندا، به یاد یک موجود آرام و تنبل میافتیم. حال این تصور ذهنی را با شخصیت جنگجوی اژدها مقایسه کنید.
پیدا کردن نقاط مشترک بین این دو شخصیت واقعا مشکل است (البته به جز مواردی مثل اشتها به غذا که شخصیت پردازان شرکت دریم ورکز از آن، به خوبی برای افزایش جنبه طنز انیمیشن استفاده کردهاند). با بررسی کلی این انیمیشین متوجه حضور مجموعهای از عوامل میشویم که باعث موفقیت هرچهبیشتر این اثر شدهاند. یکی از این عوامل، خود پو ( یا همان جنگجوی اژدها) است. در این شماره از معرفی حیوانات کارتونی، قصد داریم تا شما را با این حیوان جذاب بیشتر آشنا کنیم.
پاندا) با نام علمی (Ailuropoda melanoleuca نوعی خرس بومی مناطق مرکزی چین است که به سادگی توسط لکههای سیاه روی گوشها و همچنین دور چشمها و بدنش قابل شناسایی است. این گونه، دارای دو زیرگونه با نامهای A.melanoleuca melanoleuca و A.melanoleuca qinlingensis میباشد.
طبقهبندی جانورشناختی پاندا تا مدتها مورد بحث بود چرا که این حیوان مشخصات خرسها و راکونها را همزمان در خود دارد. به همین دلیل تحقیقات مولکولی گستردهای طی سالیان اخیر انجام شد و در نتیجه آنها مشخص شد که پاندا قطعا نوعی خرس است و همچنین خویشاوندی نزدیکی با خرس عینکی ( که بومی آمریکای جنوبی است) دارد.
حال به بررسی شکل ظاهری این جانور میپردازیم. پاندا دارای پوستی سیاه و سفید است. الگوی رنگآمیزی پوست، در اعضای مختلف این گونه تا حدی با هم متفاوت است. به عنوان مثال ممکن است در یک پاندای نر، لکه های مشکی دور چشم بزرگتر از همین لکهها در یک پاندای ماده باشند. این مسئله ظاهر متنوعی را به اعضای این گونه بخشیده است. دانشمندان هنوز به درستی نمیدانند که رنگ پاندا چرا به این شکل در آمده است. یکی از فرضیههای موجود بیان میکند که این نوع رنگبندی متناسب با شرایط کوهستان است و به آنها کمک میکند که در میان برف و سنگ مخفی شوند.
عرض یک پاندای بالغ در حدود ۵/۱ متر و طول شانهاش حدودا ۷۵ سانتیمتر است. نرها معمولا ۱۰ الی ۲۰درصد از مادهها درشتتر هستند و این تفاوت موجب شدهاست تا وزن پانداهای نر هم به طور میانگین در حدود ۱۵ کیلوگرم از پانداهای ماده بیشتر باشد ( وزن نرها میتواند به ۱۱۵ هم کیلوگرم برسد). یکی از نکات جالبی که در مورد خواص ظاهری پاندا وجود دارد، پنجه آنها است. جالب است بدانید که پنجه این جانوران دارای پنج انگشت و یک شست است! این انگشت شست (که در واقع یک زائده استخوانی است)، به آنها در گرفتن و تغذیه از گیاه بامبو (که منبع غذایی اصلی آنها است) کمک شایانی میکند. دو فرضیه در مورد نحوه ایجاد این انگشت شست مطرح است.
گروهی از دانشمندان باور دارند که این شست، طی یک جهش ( و یا به نوعی تکامل نقطهای) ایجاد شده است. در حالی که گروهی دیگر معتقدند، این انگشت شست به مرور زمان ایجاد شده است. نکته مهم دیگر پیرامون ویژگیهای ظاهری پاندا، طول دم آنها است. پانداها در میان تمامی خرسها، دومین دم بلند را دارا میباشند ( بعد از خرسهای تنبل). طول دم این جانوران به حدود ۱۰ الی ۱۵ سانتیمتر میرسد. این دم نسبتا بلند، به آنها کمک میکند که در هنگام بالا رفتن از درختان بتوانند تعادل خود را حفظ کنند.
علاوه بر ویژگیهای ظاهری منحصر به فرد، این جانوران رفتارهای جالب توجهی هم از خود بروز میدهند. حال به بررسی برخی از این رفتارها میپردازیم.
پانداها نسبت به قلمرو خود حساسیت فوق العاده شدیدی دارند. چه پانداهای نر و چه ماده، به تنهایی زندگی میکنند و حتی جنس ماده هم حضور یک ماده دیگر در محدوده خود را به هیج وجه تحمل نمیکند. این جانوران با استفاده از صداهایی که تولید میکنند، با یکدیگر ارتباط برقرار میکنند. گاهی اوقات الگوهای صوتی پیچیدهای در صداهای تولید شده از آنها به ثبت میرسد. با این حساب تنها بودن قهرمان کارتونی ما به خوبی با طبیعت یک پاندا هماهنگ است ولی اینکه در بخشی از این انیمیشن دهکده پانداها نمایش داده میشود، چندان با طبیعت پانداها همخوانی نیست.
تعیین قلمرو نیز در این جانوران با استفاده از کشیدن پنجه روی درختان و همچنین بر جای گذاشتن بوی ادرار در محدوه قلمرو خود انجام میشود. با وجود این که رفتارهای تعیین قلمرو از طرف این جانوران صورت میگیرد، اما پانداها برای خود لانه دائمی نمیسازند.
یکی از ویژگیهایی که این گونه جانوری را از دیگر خرسها متمایز میکند، عدم وجود خواب زمستانی در آنها است. پانداها در فصل زمستان به جای این که به خواب زمستانی فرو بروند، به دنبال مناطق گرمتر میروند و در آن جا ساکن میشوند.
پانداها در حدود ۲۰ تا ۳۰ سال عمر میکنند. این جانوران در سن ۴ تا ۸ سالگی به سن بلوغ میرسند و امر تولید مثل را آغاز میکنند. دوره جفتگیری در سه ماه بهار میباشد و در طی آن، هر ماده دو تا سه روز آماده جفتگیری میشود. در طول مدت زمان جفتگیری، ۲ تا ۵ نر برای به دست آوردن یک ماده با هم به رقابت میپردازند و نر غالب ماده را به دست میآورد. مدت زمان ارتباط جنسی در این جانوران بسیار کوتاه است و در حدود ۳۰ ثانیه تا ۵ دقیقه به طول میانجامد.
البته جانور نر ممکن است برای اطمینان حاصل کردن از نتیجه عمل خود، چندین بار عمل جفتگیری را انجام دهد. دوره آبستنی در این جانداران، در حدود ۱۰۰ تا ۱۶۰ روز طول میکشد. پاندای تازه متولد شده هم در حدود ۱۰۰ تا ۱۵۰ گرم وزن خواهد داشت (یعنی در حدود یک نهصدم وزن مادر خود!). بنابراین وزن کم نوزاد متولد شده، حاکی از سرعت رشد بسیار بالای این جانوران میباشد. این نکته هم در انیمیشن به خوبی مورد توجه قرار گرفته است.
معمولا از هر بار آبستنی، یک یا دو فرزند به دنیا میآید. اگر تعداد فرزندها دو تا باشد، پاندای ماده یکی از دو فرزند را انتخاب کرده و دیگری را رها میکند. فرزند رها شده نیز سریعا میمیرد. متاسفانه فعلا معیارهای انتخاب پاندای مادر به درستی مشخص نشده است. شیر مادر تا سن یک سالگی فرزند، مهمترین منبع غذایی آن است. در این سن، وزن فرزند به حدود ۴۵ کیلوگرم میرسد. در ضمن پانداهای ماده بعد از دو سال از زایمان خود، دوباره آماده جفت گیری میشوند.
نکته مهم دیگر این است که پانداها، فقط در هنگام جفتگیری در کنار هم جمع میشوند و پانداهای نر پس از انجام عمل جفتگیری، از پانداهای ماده جدا میشوند و هیچ نقشی در بزرگ کردن فرزندان خود ندارند.
پانداها هر چند در راسته زیستی گوشتخواران (Carnivora) قرار میگیرند اما ۹۹درصد رژیم غذایی آنها را گیاه بامبو تشکیل میدهد. البته پانداهایی که در اسارت نگهداری میشوند، از غذاهایی مانند عسل، تخم پرندگان، مرکبات، موز، ماهی و حتی سیبزمینی هم تغذیه میکنند. سیستم گوارشی پانداها ویژه خوردن گوشت و فرآوردههای مربوط به آن است و نمیتواند به خوبی سلولز را تجزیه کند. در نتیجه انرژی و پروتئین کمی از خوردن بامبو نصیب آنها میشود. بنابراین آنها مجبورند حجم غذای مصرفی خود را بالا ببرند و در طول روز در حدود ۹ تا ۱۴ کیلوگرم بامبو مصرف کنند.
متاسفانه نسل این گونه جانوری به شدت در معرض خطر است. تخمین زده میشود که حداکثر ۲۰۰۰ تا ۳۰۰۰ عدد پاندا میتواند در طبیعت وجود داشته باشد. دولت چین برای افزایش سطح آگاهی مردم نسبت به این جاندار زیبا، اخیرا تصویر آن را روی بسیاری از سکههای نقره، طلا و پلاتین حک کرده است. همچنین تمبرهایی با اسم و یا تصویر پاندا هم منتشر شده است. در ضمن حالت خورده شدن گیاه بامبو توسط خرس پاندا، به یک نماد صلح جویی در مقابل شکارچیان تبدیل شده است. امید است که هرگز شاهد انقراض این گونه زیبای جانوری نباشیم.