سنجابهای ایران
سنجابها حیواناتی هستند از راسته جوندگان با رنگها و شکلهای مختلف که تا کنون ۲۶۷ گونه از آنها شناسایی شده است. ۵ جنس از ۵ گونه سنجاب در ایران وجود دارند که به دو گروه تقسیم میشوند:
- سنجابهای زمینی که شامل سه جنس و گونه سنجاب کلاهو ، سنجاب ناخن بلند و سنجاب پیراحمد میباشند.
- سنجابهای درختی که شامل دو جنس و گونه سنجاب نخلی و سنجاب قرمز ایرانی میباشند.
هر ۵ گونه سنجابهای موجود در ایران از جمله سنجابهای روز گرد میباشند. سنجاب قرمز ایرانی که گونه مورد نظر ماست دارای پوشش خارجی به رنگ طلایی نارنجی تا قرمز مایل به قهوهای، چشمان درشت، دستهموی به نسبت بلند روی گوشها ، دم پرمو و دندانهای پیش به رنگ زرد نارنجی میباشد.
خصوصیات رفتاری سنجاب قرمز ایرانی
سنجاب ایرانی در کشورهای یونان، ترکیه، ارمنستان، گرجستان، آذربایجان، ایران، عراق، فلسطین، اردن، لبنان و سوریه در جنگلهای درختان سوزنی و پهن برگ یافت میشود. در ایران بیشتر در جنگلهای بلوط رشته کوه زاگرس از سردشت واقع در آذربایجان غربی تا مناطق چهارمحال، لرستان، کهکیلویه و فارس زندگی میکند. آنها بیشتر وقتهای سال را به تنهایی سپری میکنند ولی در زمستان و بهار به صورت دسته جمعی لانه سازی میکنند. تعیین سلسله مراتب در گروه وابسته به جنس نر یا ماده نمیباشد یعنی جنس نر یا ماده غالبیت در گروه ندارد.
به این معنی که حیوان بزرگجثهتر و مسنتر معمولاً غالب است و در سلسله مراتب در رتبه بالاتری قرار میگیرد. سنجابها نسبت به سایر جوندگان رفتار متقابل خوبی با هم دارند، در داخل گونه درگیری خیلی زیاد نیست و به گاز گرفتگی پشت گوش، کفل و دم منتهی میشود و همچنین بین گونهها درگیری خاصی وجود ندارد. سنجابها به منظور تعیین قلمرو و همچنین جفتیابی روی شاخه یا تنه درختها علامتگذاری میکنند و به این منظور از ادرار یا ترشحات غدد دهانی یک (مالش صورت به روی شاخهها) استفاده میکنند.
بیشتر بچه سنجابها در فصل پاییز از والدین خود جدا شده و استقلال مییابند. سنجاب قرمز ایرانی خواب زمستانی نداشته و در تمام طول سال فعال میباشد ولی در برخی موارد در روزهای بسیار گرم تابستان و بسیار سرد زمستان حتی تا دو روز از لانه خارج نمیشود. جمعیت سنجابها بعد از فصل جفتگیری به حد اکثر خود در فصل پاییز رسیده ولی در فصل زمستان جمعیت رو به کاهش گذاشته و در بهار قبل از شروع دوباره جفتگیری به حداقل خود میرسد.
تغذیه سنجاب قرمز ایرانی
جیره غذایی سنجابهایی که در طبیعت زندگی میکنند، بیشتر شامل دانه درختان مثل دانه درختان مخروطی، بلوط، الش و همچنین ذرت، میوههای مختلف، انواع توتها و قارچها میباشد. سایر اقلام غذایی که مورد استفاده سنجابها قرار میگیرد جوانه گیاهان، غنچه گلها، پوست درختان، بیمهرگان و گلسنگ بوده و گزارشاتی از خوردن جوجه پرندگان، تخم پرندگان و استخوان در محیطهای طبیعی و حتی در اسارت وجود داشته است.
خصوصیات بیولوژیک سنجاب قرمز ایرانی
متوسط وزن بالغین در سنجابهای ایرانی ۲۴۰ گرم تا ۳۷۰ گرم میباشد. در فصل پاییز کاهش وزن حدود ۱۰٪ در سنجاب ایرانی مشاهده میشود. سنجابهای ماده چهار جفت سر پستانک دارند. غدد دهانی در محل تلاقی دو لب قرار دارند که از آن برای علامتگذاری استفاده میکنند.
تعیین جنسیت در سنجاب مثل بسیاری از جوندگان از روی فاصله مجرای تناسلی و مقعد تعیین میگردد که این فاصله در حیوان ماده کمتر و در در حیوان نر بالغ در حدود ۸ میلیمتر میباشد. فعالیت تولید مثل در طول پاییز و زمستان و در زمانهایی که میزان غذا کم و وضعیت آب و هوایی بد باشد، کاهش مییابد.
شکل مدفوع به صورت سیلندری و یا گرد و کوچکتر از خرگوش به قطر حدود ۵ میلیمتر و رنگ آن به رنگ خاکستری تیره تا سیاه متغیر است. رنگ مدفوع در سنجابها وابسته به جیره است.
دندانهای پیش در سنجابها مانند سایر جوندگان دارای ریشهباز (ریشه فعال در تمام عمر) و رشد مداوم میباشد. به خصوص دندانهای پیش پایینی حفره عمیقی را اشغال میکنند. فرمول دندانی در سنجاب ایرانی “۱/۱ دندان پیش، ۰/۰ دندان نیش، ۱/۱ دندان پیش آسیا و ۳/۳ دندان آسیا ” میباشد.
در سنجاب قرمز دندان پیش پایینی در سن ۱۹ تا ۲۱ روزگی و پیش بالایی در سن ۳۱ تا ۴۲ روزگی رشد میکنند. دندانهای مولار و پرمولار در سن هفت هفتگی شروع به رشد کرده و در ده هفتگی تمام دندانهای مولار و پرمولار قابل مشاهدهاند. اولین دندانهایی که عوض میشوند به ترتیب اولین دندان پایینی پرمولار و دومین دندان پرمولار هستند که با دندانهای اصلی جایگزین میشوند.
سنجابها دارای دندان نیش نمیباشند و فاصلهای خالی بین دندانهای پیش و پرمولار وجود دارد. دندانهای مولار و پرمولار دارای چهار گوشه گرد و کند و سطح مخروطی شکل با لبههای تیز و هم شکل میباشند. در میانه دندانها یک سطح مقعر وجود داشته که ایجاد یک سوراخ میکند.
یک دیدگاه
Parsa Gholampour
عالی بود! واقعاً مشتکرم…