نامهای مترادف این گیاه به زبان عربی اکلیل الجبل، به زبان انگلیسی old man، به زبان فرانسه رمارین و به زبان فارسی رزماری یا اکلیل کوهی به معنای قله و تاج کوه میباشد. این گیاه از خانواده نعناع است. گلهای آن آبی و سفید رنگ به شکل خوشه های دو تا سه تایی میباشد و دارای برگهای سوزنی شکل کوچکی است که قابلیت خوراکی دارد. این گیاه به شدت معطر بوده و یادآور عطر کافور، کاج، صنوبر و نعنای خشک میباشد. صمغی است و اندکی مزه تلخ دارد.
رزماری در گذشته به عنوان گیاه عشق و صداقت و یادآور مردان و زنان قدرتمند بوده و در عروسی و عزا و مراسم مذهبی استفاده میشده است و همچنین دارای مصارف خوراکی و دارویی نیز بوده است.
رزماری به عنوان نگهدارنده مواد غذایی به کار میرود. بررسیهای آزمایشگاهی نشان میدهد که رزماری در کاهش رشد تعدادی از باکتریهایی که در فساد مواد غذایی نقش دارند مؤثر میباشد.
اغلب تصور میشود که این گیاه به عنوان ادویه فقط استفاده خوراکی دارد، در حالیکه امروزه رزماری در لیست گیاهان دارویی گنجانده شده است. این گیاه به عنوان ضدعفونی کننده، ضد اسپاسم، محاط کننده، قابض، درمان کننده بیماریهای قلبی، ضد نفخ، معرق و در درمان مشکلات قاعدگی، عصبی و همچنین تقویت کننده و اشتهاآور و در درمان بیماریهای چشمی نیز استفاده میشود.
دم کرده ساقه و برگهای این گیاه در ظروف در بسته در درمان سردرد، دل درد، سرماخوردگی و بیماریهای عصبی مفید میباشد. رزماری به حالت مرهم روغنی، به صورت مالیدنی در شقیقه ها برای رفع سردرد به کار میرود. از شاخه و برگهای این گیاه به عنوان ضد بید استفاده میشود و در شامپوها نیز به عنوان ضد شوره کاربرد دارد.
اسانس روغنی حاصل از جوانه های گل و برگهای این گیاه در تهیه عطر، صابون و به عنوان لوسیون در درمان طاسی به کار میرود. این گیاه درافزایش مقدار ادرار و کاهش درد کلیه حاصل از سنگ نیز کاربرد دارد. همچنین اخیراً بررسیهایی در مورد پتانسیل این گیاه در درمان سرطان و خواص ضدباکتریایی آن انجام شده است.
این گیاه در درمان بیماری آلزایمر و بیماریهای عروقی مغز و ضایعات در سیستم عصبی محیطی که در بیماری دیابت ایجاد میشود کاربرد دارد.
مهمترین جزء تشکیل دهندهی رزماری اسید کافئیک و مشتقات آن مانند رزمارینیک اسید میباشد که دارای اثرات آنتی اکسیدانی هستند. این گیاه با اجزاء سازندهاش در درمان و پیشگیری آسم برونشیال، مشکلات انقباضی بدن، زخمهای معدهای، بیماریهای التهابی، مسمومیت های کبدی، تصلب شراین، آب مروارید، سرطان و کاهش حرکت اسپرم کاربرد دارد. مواد آرایشی که در آنها از رزماری استفاده میشود برای از بین بردن چربی های موضعی و چین و چروک صورت و ایجاد ترشح طبیعی چربی در پوست به کار میروند.افرادی که دچار کم خونی هستند نباید از چای سبز یا عصاره رزماری استفاده کنند.
رزماری با داروهای ضد انعقاد خون مانند وارفارین و آسپیرین دارای تناقض است. ضمناً رزماری در عملکرد داروهایی که برای درمان فشار خون بالا استفاده میشوند نیز مداخله مینماید.
به خاطر آنکه رزماری به عنوان یک مدر نیز میتواند عمل کند، موجب افزایش اثرات داروهای مدر مانند لازیکس شده و خطر کم آبی بدن را افزایش میدهد.در ضمن به خاطر اثرات مدری رزماری، ممکن است مصرف این گیاه مسبب از دست دادن آب بدن شود. رزماری با هرگونه دارویی که برای کنترل دیابت استفاده میشود مداخله میکند. هیچگونه گزارش علمی در مورد مقدار مصرف رزماری در کودکان وجود ندارد و در بالغین نیز مقدار مصرف روزانه گیاه رزماری به حالت خشک شده نباید از ۶-۴ گرم تجاوز نماید. اسانس روغنی رزماری حتی در دزهای پایین نیز در صورت مصرف خوراکی، میتواند مسمومیتزا باشد.
استفاده از روغن های مالیدنی رزماری برای افراد با حساسیت بالا به خصوص حساس به کافور مضر است.
افراد حامله یا شیرده نباید از رزماری در مقادیر بالا در مواد غذایی استفاده نمایند. مصرف مقادیر بالای برگهای رزماری به خاطر وجود روغن فرار در آنها سبب ایجاد استفراغ و فرو رفتن در حالت کما در بعضی موارد ریوی میشود.