بازار حیوانات خانگی خاص، هر روز داغ تر می شود. با ورود به عصر جدید و ظهور پدیدههای علمی و اجتماعی نو، همه چیز رنگ دیگری به خود گرفته تا انسان شاهد صحنههایی باشد که تاکنون تجربه نکرده است.
آری مارهای خانگی (مثل مار پیتون) اکنون در سرتاسر دنیا خرید و فروش میشوند. مار پیتون در بسیاری از کشورها با مجوز قانونی از سازمان های مربوطه در پت شاپ ها در معرض دید و فروش علاقهمندان گذاشته میشود. علاقهمندان می توانند با قیمتی مناسب و در فضایی کاملا آرام و مدرن، به بررسی و تهیه ی مار دلخواه خود بپردازند. این مارها در دامنهی وسیعی از طرح و رنگ و اندازه در دسترس عموم قرار دارند.
در ایران نیز بتازگی گونه های خاصی از حیوان خانگی نظیر ایگوانا، دراگون، مار پیتون ۴۱ متری و تمساح، مار شاه کبری و مار بوآ در دسترس عموم قرار گرفته است. اما با توجه به کمبود دانش عمومی و نبود منابع اطلاعاتی در زمینهی نگهداری از این حیوانات در کشور، علاقهمندان با مشکلات جدی مواجه هستند. ما درست یا غلط بودن نگهداری از این حیوانات را تایید نمیکنیم، اما بهرحال اتفاقی است که در میان علاقهمندان افتاده و در حال حاضر بهترین رویه، ارائه اطلاعات زندگی و اصول نگهداری از این گونههاست تا از مشکلات احتمالی جلوگیری شود.
نام | پیتون، پایتون |
طول متوسط | ۵.۵ متر |
وزن متوسط | ۷۰ کیلوگرم |
قیمت | ۲ تا ۱۰۰ میلیون تومان |
گروه مار پیتون با ۲۶ گونه و ۱۷ زیرگونه، در نقاط گرمسیر و مرطوب دنیا زندگی میکنند. البته از میان این تنوع، همه ی آن ها حیوان خانگی نیستند و تنها چند گونهی محدود بعنوان حیوان خانگی خرید و فروش میشوند. از محبوب ترین و مشهورترین این گونه ها می توان به مار پیتون مشبک- Reticulated python، مار پیتون توپی- Ball python، مار پیتون فرشی- Carpet python، مار پیتون درختی- Green tree python و مار پیتون برمه- Burmese python اشاره نمود.
هریک از این گونهها جذابیت و زیبایی و ویژگی خاص خود را دارند. مثلا مار پیتون مشبک از لحاظ طول بزرگترین مار دنیاست، مار پیتون درختی با جثهای کوچک دارای رنگهای مسحورکنندهای است، مار پیتون توپی دارای بیشترین تنوع طرح و رنگ در تمام دنیاست که با حداکثر ۲ متر طول، به محبوبترین مار خانگی دنیا بدل شده و البته مار پیتون برمه که به نظر نگارنده تمام ویژگیها و جذابیتهای یک مار خانگی را یکجا دارد در این گونه جمع شده است.
در میان گونههایی که ذکر شد، مار پیتون برمه از محبوبیت بیشتری برخوردار است و در سطح وسیعتری در جهان و البته ایران در منزل علاقهمندان نگهداری میشود که در این مبحث به معرفی و تشریح زندگی این گونه پرداخته میشود.
مار پیتون برمه با نام علمی Python molurus bivittatus بزرگترین زیرگونهی مار پیتون هندی و یکی از ۶ گونه مارهای بزرگ جهان است که در جنگلهای بارانی جنوب شرقی آسیا زندگی میکند. آنها اغلب اوقات در کنار آب یافت میشوند و گاهی به صورت نیمه آبزی زندگی میکنند؛ در عین حال بر روی درختان نیز قابل مشاهدهاند. مار پیتون برمه یکی از بزرگترین مارهای جهان به حساب میآید که به طول متوسط ۵٫۵ متر و وزن ۷۰ کیلوگرم میرسد. این گونه در تمام طول زندگی به رشد خود ادامه میدهد که این رشد فوق العاده به خاطر وجود تعداد زیاد مهرههای بزرگ در بدن جانور است. قابل ذکر است که مادهها معمولا از نرها بزرگترند.
پراکندگی مار پیتون
مار پیتون برمه در سرتاسر جنوب شرقی آسیا از برمه (میانمار) گرفته تا کامبوجیا، تایلند، ویتنام، چین و اندونزی یافت میشود. این مار پیتون شناگر بسیار ماهری است و همیشه به یک منبع ثابت آب احتیاج دارد. این گونه در علفزارها، مردابها، باتلاق ها، زیر صخرهها، بیشه زارها، کنار رودخانهها و جنگلهای باز زندگی میکند. مار پیتونهای برمه دم قلاب وار دارند و بخوبی از درخت بالا میروند.
رفتار مار پیتون
مار پیتون اغلب حیوانی شبگرد است. هنگامی که سر از تخم بیرون میآورند، در لانهی خود بر روی زمین یا روی درخت میمانند، اما به موازات رشد بدن، بیشتر اوقات را بر روی زمین میگذرانند. آنها همچنین شناگران ماهری هستند؛ بطوریکه میتوانند تا نیم ساعت زیر آب بمانند. مار پیتونهای برمه بیشتر زندگی خود را در زیر بیشه زارها و علفزارها پنهان هستند. این جانور در بخشهای شمالی محل زندگیاش در فصول سردتر، ممکن است به مدت چند ماه در تنهی خالی درختان، حفرههای کنار رودخانه و یا زیر صخرهها به استراحت زمستانه بپردازد.
مار پیتون در اوایل بهار تولید مثل میکند. حیوان ماده در این زمان بین ۱۲ تا ۳۶ تخم میگذارد. سپس به دور تخمها چنبره زده و میپیچد تا دمای تخمها را در حد مناسبی نگه دارد و از آنها محافظت کند. اما به محض این که بچهها سر از تخم دربیاورند، دیگر خبری از مراقبتهای والدینی نیست. بچههای تازه بدنیا آمده که چیزی حدود ۴۰ تا ۵۰ سانتیمتر طول دارند، تا زمانی که برای اولین پوست اندازی آماده شوند، درون تخم باقی می مانند و سپس به اولین شکار خود میپردازند.
مار پیتونها هر چند ماه یکبار پوست اندازی میکنند و زمانی که دورهی پوست اندازی آنها آغاز میشود، حیوان کم تحرک شده، میلش به غذا کم میشود و چشمانش رنگ مات و کدری بخود میگیرد. در این دوران توصیه میشود که مار بحال خود رها شود تا پروسه ی پوست اندازی آغاز شود. بعد از آن که این مرحله آغاز شد، می توان با کَندن پوستهای اضافه، به پوست اندازی مار کمک کرد.
تغذیه مار پیتون
مانند تمام مارها، مار پیتون برمه گوشتخوار است. بخش عمدهی رژیم غذایی آن ها متشکل از پرندگان، پستانداران و جوندگان است. مار پیتون با استفاده از دندانهای تیز و رو به عقب خود طعمه را با سرعت برقآسایی در اختیار میگیرد، سپس به دور آن پیچیده و ماهیچههای خود را منقبض می کند و طعمه ی خود را با فشار خفه میکند. این مارها اغلب اوقات در نزدیکی سکونتگاههای انسانی دیده میشوند؛ دلیل این امر وجود موش ها و دیگر جانوران موذی است که طعمه ی اصلی مار پیتونها به حساب میآیند. رژیم غذایی مار پیتون های برمه در اسارت عمدتاً از غذاهای بستهبندی شده ی تجاری تشکیل میشود که عبارتند از موش، خرگوش و مرغ. مار پیتونهایی که خیلی بزرگ میشوند نیاز به اقلام غذایی بزرگتر مثل خوک یا بز دارند. مشاهده شده که مار پیتونهای بزرگ در فلوریدا حتی به کروکودیلها هم حمله میکنند. مارهای بزرگ معمولا با شکار طعمههای کوچک، بدون این که نیاز به فشار دادن و خفه کردن داشته باشند، انرژی خود را ذخیره می کنند.
نگهداری مار پیتون
مار پیتونهای برمه معمولا بعنوان حیوان خانگی خرید و فروش میشوند و بخاطر شکل و رنگ جذاب بدن و همینطور طبیعت و خوی آرام، در میان علاقهمندان بسیار مشهور و محبوب هستند. این مارها سرعت رشد بسیار بالایی دارند و در صورت تغذیه و نگهداری صحیح، در یک سال تا ۲٫۵ متر رشد میکنند و در ۴ سالگی به سن بلوغ میرسند.
با اینکه مار پیتونهای برمه به طبیعت و خوی آرام شهرت دارند، اما حیوانات بسیار قدرتمندی هستند و میتوانند با دندانهای تیز و برنده خود گازهای دردناکی بگیرند و حتی نگهدارندهی خود را با فشار دادن خفه کرده و بکشند. آنها همچنین به غذای زیادی احتیاج دارند و بسته به اندازهشان، نیاز به قفسها و آکواریومهای مخصوص و مناسب به خود را دارند که میتواند هزینه های زیادی را در بر داشته باشد به همین دلیل است که برخی از آنها توسط صاحبان خود در طبیعت رها میشوند. این مارها، هم چون مارهای دیگر عادت به شکار دارند و این بدان معنی است که سعی می کنند از قفس خود خارج شوند. تمیز کردن قفس مار پیتونها میتواند دشوار باشد چرا که مدفوع این مارها بزرگ و سنگین است.
هرچند که مار پیتونهای برمه حیوانات آرام و سربه راه و قابل کنترلی هستند، اما توصیه میشود با توجه به جثهی بزرگ و قدرت آنها، تازه کارهایی که علاقمند به خرید حیوان خانگی هستند، با این حیوان شروع نکنند. مشکلی که در رابطه با تغذیهی مار پیتونها وجود دارد، اینست که صاحبان آن ها فکر میکنند هرگاه مار رفتار گرسنگی از خود نشان داد باید به او غذا بدهند. از آن جا که مار پیتون های برمه حیوانات فرصت طلبی هستند، هرگاه که به آن ها غذا تعارف کنید آن را میخورند؛ این مارها اغلب اوقات رفتارهای گرسنگی از خود بروز میدهند، حتی اگر تازه غذا خورده باشند. چنین رفتاری باعث چاقی حیوان می شود که در میان مارهای در اسارت بیماری شایعی است.
تنوع شکلی مار پیتون
مار پیتون برمه برای رنگ، طرح و اخیرا اندازهی بدنشان در اسارت پرورش داده میشود. شکل آلبینو یا زال (Albino) مار پیتون برمه بسیار مشهور و بیشتر از بقیه در دسترس علاقمندان است. رنگ مار پیتون آلبینو سفید با طرحهای زرد و نارنجی روی بدن است.
شکل دیگری از مار پیتون برمه بنام لابیرنت یا دهلیزی (Labyrinth) هم وجود دارد که طرحهای پیچ در پیچ و گیج کنندهای بر روی بدن خود دارد.
از دیگر فرمهای مار پیتون برمه میتوان به مار پیتون برمه ی سبز اشاره کرد که بر خلاف نامش رنگ خاکی به تن دارد؛ و همچنین مار پیتون برمهای گرانیتی که نقاط زاویهدار ریز زیادی بر روی بدنش وجود دارد.
اخیرا پرورش دهندگان روی گونهی دیگری از مار پیتون برمه کار میکنند. رنگ و طرح این گونه که مار پیتون برمه کوتوله نام دارد، اندکی نسبت به بقیه ی خویشاوندان خود متفاوت است و بیش از ۲ متر هم رشد نمی کند. اما یکی دیگر از شکلهایی که بسیار طرفدار دارد، مار پیتون برمه ی تمام سفید (Leucistic) است. این گونهی خاص بسیار کمیاب است و بتازگی (۲۰۰۹-۲۰۰۸) در اسارت پرورش یافته است. رنگ این مار تماما سفید روشن و براق است و هیچ خط و خال و طرح خاصی روی بدنش وجود نداشته و چشمهای مشکی دارد.
گونهی دیگری که بتازگی در ۱۵ می۲۰۰۸ متولد شد، مار پیتون برمه کاراملی نام دارد. این مار طرحهایی به رنگ کارامل بر روی تن دارد و چشمان او نیز به رنگ شیر کاکائویی است.