در مطلبی، دستگاه اسکلتی زرافه را بررسی کردیم و به بیان ویژگیهای شگفتآور دستگاه اسکلتی آن پرداختیم. اما در ادامه به یکی دیگر از شگفتیهای این حیوان خواهیم پرداخت. شگفتیای که زرافه حیات خود را مدیون آن است. همهی ما میدانیم که زرافه بلندقدترین حیوان خشکیزی بر روی کرهی زمین است که بدلیل آن، باید دستگاه گردش خون بسیار قویای داشته باشد تا خون مورد نیاز بخشهای بالایی با فشاری مناسب و برخلاف جاذبه زمین تأمین شود. در ادامه با بررسی دقیقتر آن، کمی موضوع را روشنتر خواهیم کرد.
ارتفاع قلب زرافه از زمین حدود ۲/۵ متر و فاصله مغز تا قلب ۳ متر است. جرم نسبی قلب (جرم قلب به جرم کل بدن) در زرافه شبیه سایر پستانداران است و تمایز خاصی در ساختار کلی قلب نسبت به سایر پستانداران وجود ندارد. وزن قلب زرافه بالغ حدود ۱۰ کیلو گرم است و که در انسان این عدد به۳۰۰ گرم میرسد.
با بررسیهایی ساده در تعیین فشار خون میتوان به تفاوتی چشمگیر در فشار خون بین زرافه و دیگر حیوانات پی برد بصورتی که فشار خون زرافه ۲ برابر فشار خون سایر پستانداران هم وزن خود است (فشاری معادل ۴۰ کیلوپاسکال – ۲۲۰ میلی متر جیوه) پس با یکسان بودن جرم نسبی قلب در این حیوان چه عواملی باعث وجود این فشار خون بالا، رساندن خون به بالاترین نقاط بدن و همینطور افزایش تعداد ضربان قلب به ۱۵۰ زنش در دقیقه میشود و از طرفی دیگر چه عواملی باعث جلوگیری از آسیب به دیواره رگهای مغز بعلت فشار بالا در هنگامی که سر جانور پایین است میشود؟
یکی از این عوامل دو نسبت (نسبت میوسیت های بطن چپ به کل بطن چپ)V.v و (نسبت سلول های غیر میوسیت به کل بطن چپ) N.v یا در کل افزایش بدون تغییر در وزن دیواره بطن چپ است. عامل دیگری که نسبت به عامل قبلی تاثیر کمتری دارد؛ اندازه گلبولهای قرمز زرافه نسبت به سایر حیوانات است به صورتی که نسبت گلبولهای قرمز در زرافه به کل خون نسبت به انسان حدود ۲ برابر است.
ساختار خاص دیگری در سیستم عروق گردن در زرافه وجود دارد که در برخی جفت سمیان دیگر نیز وجود دارد که در منابع معتبر با نام اسطرلاب (rete mirabile) از آن یاد میشود که دیوارهای منعطف داشته و موجب پایداری و ایستایی فشار خون در مویرگهای مغزی در هنگامی که مغز به فشار زیادی نیاز ندارد (خوابیدن و یا در حالتی که فاصله قلب از مغز کمتر از حالت ایستاده حیوان است) میگردد. در صورت عدم وجود این سرخرگ، مویرگهای مغزی بعلت فشار بالا منفجر شده و موجب مرگ جانور میشود.
[irp posts=”6355″ name=”تفاوت دستگاه گوارش حیوانات با انسانها”]
جایگاه قرار گیری این سرخرگها کمی پایینتر از سر بوده و در انتهای بالایی گردن قرار دارد و حاصل انشعاب خارجی از سرخرگ کاروتید است. لازم به ذکر است این رگ در حیوانات دیگر موجب پراکندگی گرما در سر میشود. در زیر سر زرافه شبکهای از سرخرگهای اسطرلاب وجود دارد که در فشار زیاد، خون به درون آنها راه پیدا کرده و به جای آنکه مسیری کوتاه را در رسیدن به مغز و اندامهای سر طی کند، مسیر بسیار طولانیتری را در این شبکه سرخرگی طی میکند که موجب کاهش چشمگیر فشار خون و در نتیجه جلوگیری از انفجار یا آسیب جدی به مویرگهای سر و مغز میشود.
نکته جالب دیگر در دستگاه تنفس این حیوان، تعداد بالای تنفس در واحد زمان میباشد به طوری که به تعداد ۲۰ تنفس در دقیقه نیز میرسد، در حالی که این عدد در انسان ۱۰ و در فیل ۱۲ بار در دقیقه است. دلیل آن بلند بودن نای زرافه است که تا ۱٫۵ متر نیز میرسد و این سازگاری برای جبران هوای تصفیه نشده در نای و نایژه (هوای مرده) به وجود آمده است.
با این حال باز هم بعلت ارتفاع بدن، باید ساختاری از پاها و دستان این حیوان وجود داشته باشد که از ماندن خون در این اندامها جلوگیری کند و درنتیجه از رسیدن مناسب خون به مغز حفاظت کند؛ در انسان چنین ساختاری وجود ندارد در صورتی که جاذبه زیاد شود، رگهای پا گشاد شده و قلب نیز توان بازگرداندن خون را به سمت بالا و مغز ندارد و در نتیجه موجب بیهوشی خواهد شد ولی اگر به گونهای جلوی گشاد شدن رگ گرفته شود این حالت پیش نخواهد آمد. در این حیوان ساختار خارقالعادهای جهت جلوگیری از گشاد شدن رگ وجود دارد که موجب جلوگیری از تجمع خون در اندامهای تحتانی شده و از بیهوشی حیوان جلوگیری میکند. این ساختار خارقالعاده، پوستی با ضخامت بسیار زیاد است.
نویسنده: حسین مدرس و پرهام صوفی زاده
2 دیدگاه
محسن
از مطلب بسیار مفیدتون سپاسگزارم
مرضیه
خیلی عالی بود .
تشکر از شما