در بخش قبلی به ذکر نکاتی در رابطه با یکی از اصلیترین ارکان سلامت روانی پرداختیم و دانستیم که وجود برخی از استرسهای محیطی، میتواند منجر به ایجاد تنش شود و رفاه و سلامت حیوان را تحت تأثیر قرار دهد. اما در این بخش به چگونگی پیدایش قوانین مرتبط با رفاه در جهان امروز میپردازیم.
شاید بتوان پیدایش قوانین رفاه حیوانات را، بدنبال پیدایش قوانین مرتبط با «سلامت واحد» (One Health) دانست؛ مسئلهای که امروزه، موضوع تحقیقات دانشمندان است. هر چند صحبت در رابطه با سلامت واحد، خارج از بحث اصلی ماست، اما به منظور فهم بهتر چگونگی پیدایش قوانین رفاه و همین طور، آشنایی کامل با روند آن، به طور بسیار مختصر به آن میپردازیم.
سلامت واحد به این معنی است که، دستیابی به سلامت کامل، چه برای انسان، چه حیوان و حتی محیط زیست، نیازمند آن است که تمامی ارکان جامعه، همگی با هم برای چنین هدفی دست به کار شوند، یعنی هر گونه نگاه مجزا و فردی به سلامت از میان برداشته شود، و نگاهی جمعی به آن شود. مثال واضحی که میتوان برای آن زد، برای ایجاد یک انسان سالم، تنها یک پزشک نیست که برای رسیدن به این هدف فعالیت میکند، بلکه کشاورزی که مواد خام غذایی را تولید میکند، کارخانه داری که این مواد را طی روندهایی به غذای مصرفی تبدیل میکند، ادارهی حمل و نقلی که این مواد غذایی را به دست مصرفکننده میرساند، و بدنبال آن، دامپزشکی که وظیفهی پیشگیری از بیماریهای دامی و همین طور بیماریهای مشترک را بر عهده دارد، و در نگاه وسیعتر، فردی که شهرها و خیابانها را تمییز میکند، مسئول صدا و سیمایی که برنامههای تلویزیونی ایجاد میکند، جامعهشناسی که نیازهای جامعه را تحلیل میکند و به بخشهای بالاتری نظیر دولت میرساند و هزاران ارگان و بخش دیگر، همه و همگی در سلامت فعالیت میکنند.
در واقع، تعریف جامعتری که میتوان ارائه داد، به این فرآیند هماهنگی میان تمامی اجزای سلامت، سلامت واحد گفته میشود. همین طور میتوان نتیجه گرفت، که سلامت واحد، نیاز به سلامت تک تک اجزای جامعه دارد. در چنین حالتی، سلامتی کامل حیوانات که بحث اصلی ما است، مطرح میگردد. بنابراین، قوانین سلامت حیوانات نیز، زیرمجموعهی کوچکی از مجموعهی بزرگ قوانین سلامت واحد است.
[irp posts=”2194″ name=”فواید داشتن حیوانات خانگی و تاثیر آن روی انسان”]
منشأ و اساس قوانین سلامت واحد، قوانین بینالمللی کشور سوئیس است، که در این بخش، فقط به ذکر قوانینی که مربوط به سلامت حیوانات است، بسنده میکنیم. این قوانین به سه دستهی اصلی تقسیمبندی میشوند که در رابطه با هر یک، توضیح مختصری را خواهیم داد:
۱. قوانین اساسی: به طور کلی، چهار بند ۷۸، ۷۹، ۸۰ و ۱۲۰ از این قوانین، مرتبط با سلامت حیوانات است. دو بند اول، یعنی ۷۸ و ۷۹، به محافظت از حیوانات به عنوان گونههای خاص اشاره میکند، همچنین در این دو بند، ذکر شده است که نباید عادتهای طبیعی گونههای حیوانی و گیاهی را تغییر داد. در بند ۸۰، نگاهی انفرادی به حیوان شده است، یعنی رفتار هر انسانی با یک حیوان چگونه باید باشد و نهایتا در بند ۱۲۰، حیوانات به عنوان مخلوقاتی در نظر گرفته شدهاند، که دارای ارزش هستند، و بواسطهی همین ارزش، میبایست کرامت آنان را در نظر گرفت. البته بحثهای فراوانی پیرامون واژهی کرامت وجود دارد، اما در کتب مرتبط با سلامت واحد، با صراحت تمام ذکر شده است که کرامت حیوانات، بواسطهی مخلوق بودن آنها و داشتن حیات است، و نباید با کرامت انسان که بواسطهی وجود عقل و فهم بسیار وسیع آن است، اشتباه گردد. البته این جمله، به معنای عدم وجود فهم در حیوانات نیست، بلکه به سطح بالای فهم در انسان اشاره دارد.
۲. قوانین مالک و مملوک: در این دسته از قوانین، دو واژهی مالک و مملوک تعریف میشود، که مالک، انسان است و مملوک، اشیا و داراییهای انسان؛ لذا مالک نسبت به مملوک کاملا مختار است. در این دسته از قوانین، حیوانات، اشیایی در نظر گفته میشوند که انسان صاحب آنها و همین طور دارای اختیار نسبت به آنهاست. اما مسئلهای که در این دسته از قوانین ایجاد شد، تناقض اساسی آن با بند ۱۲۰ قانون اساسی بود. چرا که ابتدا ذکر گردید حیوانات دارای کرامت هستند در حالی که در این دسته اشاره شد، انسان مختار است هر کاری با حیوانات انجام دهد، چرا که صاحب آنهاست. به همین دلیل، از اتلاق واژهی شئ نسبت به حیوانات، جلوگیری شد و بجای آن واژهی «شبه شئ» پیشنهاد گردید. تفاوت شبه شئ با شئ، در اجرای قوانین دستهی سوم است.
۳. قوانین رفاه: در نهایت و دنبال روندهایی که ذکر گردید، قوانین رفاهی پدید آمد که تعاریف اصلی آن در دو بخش قبلی ذکر شده است؛ و برای اجرای این قوانین، سازمان هایی نظیر OIE یا WHO و… پدید آمدند. اصلیترین هدف این دسته از قوانین، حفظ کرامت و ارزشهای حیوانی است؛ و در واقع راهی برای مقابله با اختیار تمام انسان در رابطه با حیوانات میباشد. شاید بتوان گفت که اصلیترین محل اجرای قوانین رفاهی، در صنعت دام خواهد بود، اما با گسترش این موضوع، برای تمامی حیوانات در هر محل و مکانی، قوانین متفاوتی طرح شده است که به مرور و در ادامهی بحث به آنها خواهیم پرداخت.
به طور خلاصه، تا انتهای این بخش، با اصول اولیهی رفاه حیوانات و چگونگی پیدایش آنها آشنا شدیم، لذا در ادامهی مباحث، سعی خواهد شد تا اصول رفاه در هر حیوان را، به طور جداگانه و دقیق، بررسی نمائیم.