بعد از آنفولانزای پرندگان، این بار سایه مرگبار آنفولانزای خوکی بر سر ساکنان زمین افتاده. آنفولانزا از آن دسته بیماری هایی است که کسی را از خوان رنگین خود بی بهره نگذاشته است اما تا همین اواخر و پیش از این همه گیری، آنفولانزای پرندگان در قامت یک بیماری جدی دیده نشده بود. تنها آن زمان بود که همه گیری جهانی این بیماری و مرگ و میرهای ناشی از آن زنگ خطر را به صدا درآورد، گرچه عموم مردم از قتل عام این بیماری در قرن نوزدهم بیخبرند. این روزها اما، رفته رفته آنفولانزا در هیبتی دیگر نمایان شده است.
آنفلوانزای خوکی نوع A که سبب آلودگی انسان ها در آمریکا، مکزیک و کشورهای دیگر جهان از جمله ایران شده است در واقع یک ویروس آنفلوانزای جدید از گونه A می باشد که قبلاً در انسان ایجاد بیماری نکرده است.
در حال حاضر تمام جزئیات مربوط به ویروس آنفولانزای خوکی شناخته شده نیست اما مرکز مدیریت بیماریهای واگیر و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در حال تحقیق و بررسی این ویروس هستند و در عین حال اقداماتی در دستور کار است. دنیای حیوانات در این مطلب علائم و راههای درمان و پیشگیری از این بیماری را توضیح داده است. لطفا با دقت مطلب را مطالعه بفرمایید و نکات گفته شده را رعایت کنید.
آنفولانزای خوکی از کجا آمده است؟
ویروس عامل آنفولانزای خوکی در انسان H1N1 است. سازمان بهداشت جهانی برای آن که این گونه ویروس را با نوعی از آن که در سال ۱۹۱۸ تلفات گسترده جهانی داشته است متمایز کند آن را با پسوند ۲۰۰۹ و یا به اختصار ۰۹/H1N1 معرفی میکند.
خوک ممکن است به ویروس آنفولانزای انسانی، سایر حیوانات و حتی پرندگان مبتلا شود اتفاق بد اما، زمانی رخ می دهد که جهش ژنتیکی ویروس در بدن خوک رخ دهد و به هر شکل ویروس جهش یافته امکان انتقال به انسان را بیابد.
سازمان بهداشت جهانی اخیراً اعلام کرده است که ویروس آنفولانزای خوکی امکان همه گیری جهانی یافته است اما خوشبختانه خطرات ویروس آنفولانزای خوکی ۰۹/H1N1 به مراتب کمتر از آنفولانزای پرندگان است؛ اگرچه امکان گسترش این همه گیری جهانی کمتر از شش هفته است یعنی چهار برابر سریع تر از همه گیریهای دیگر. درحال حاضر ویروس به حدود ۹۰ کشور جهان انتشار یافته است و تنها در آمریکا قریب به ۲۶۰ مورد مرگ در اثر این بیماری رخ داده است.
ویروس چگونه منتقل میشود
در حیوانات: طریقه انتقال بین خوک ها از طریق راه های هوایی شامل دستگاه تنفسی است.
از حیوان به انسان: افرادی که در معرض تماس با پرندگان و حیواناتی از قبیل خوک می باشند خصوصاً افرادی که در مراکز نگهداری این حیوانات کار می کنند، در معرض خطر بالای انواع ویروس آنفولانزای اندمیک در این نوع حیوانات می باشند. بنابراین این جمعیت از انسان ها به عنوان میزبان این ویروس می توانند در نظر گرفته شوند. سایر افراد در معرض خطر شامل دامپزشکان و کارگران در مراکز تهیه گوشت می باشند، هرچند خطر ابتلا برای این دو گروه کمتر از افرادی که در مزارع پرورش خوک و پرندگان کار می کنند، است.
نکته: ویروس۰۹/ H1N1 از خوک جدا نشده است و از آن به انسان منتقل نمیشود بلکه از طریق انسان به انسان شیوع مییابد.
نشانههای بیماری
- سرفه، گلودرد، سردرد
- لرز، کوفتگی بدن
- احساس خستگی
- همچنین اسهال و استفراغ (در بعضی از بیماران)
- اطلاعات عمومی در مورد این بیماری
ویروس آنفولانزای خوکی نخستین مرتبه از خوک به انسان منتقل شده است اما در حال حاضر راه انتقال آن از انسان به انسان است.
درمان در صورتی موثر خواهد بود که تا ۴۸ ساعت بعد از پیدایش علائم آنفولانزای خوکی آغاز شود.
آنفولانزای خوکی که اکنون جهان با آن مواجه شده است در حقیقت یک بیماری نو ظهور محسوب میشود.
در حال حاضر واکسن موثری بر علیه این بیماری وجود ندارد.
تعداد موارد بیماری از ساعتی به ساعت دیگر و از روزی به روز دیگر تغییر خواهد کرد.
هر مورد آنفلوانزا را نباید آنفلوانزای خوکی تلقی کرد.
خوشبختانه علائم بیماری آنفلوانزا تعریف شده است بنابراین تمام کشورها می توانند به آسانی افزایش غیر معمول این بیماری را شناسائی کنند.
پشه یا مگس نقشی در انتقال آن ندارند.
در صورتی که گوشت خوک و فراورده های آن به طور کامل پخته باشند بیماری را انتقال نمی دهند.
در انسان: ۰۹ / H1N1، در کل شباهت با علایم سایر سویه های آنفولانزا دارد. علایم شامل تب، سرفه، گلودرد، بدن درد، سردرد، خستگی و لرز است. درصد زیادی از مبتلایان به این نوع ویروس جدید علایم اسهال و تهوع را نیز داشته اند.
با توجه به این که علایم ذکر شده تنها منحصر به آنفولانزای خوکی نیست، گرفتن شرح حال کامل از بیمار ضروری است. هم چنین تشخیص قطعی این نوع از آنفولانزا نیاز به تست های آزمایشگاهی مربوط به نمونه های تنفسی از قبیل نمونه های تهیه شده از بینی و گلو دارد.
پیشگیری از آنفولانزا
پیشگیری در خوک: شامل واکسیناسیون در دامداری ها، قرنطینه کردن حیوانات و ضد عفونی کردن دامداری ها و غیره است.
پیشگیری از انتقال به انسان: استفاده از ماسک صورت به دامپزشکان و دامداران هنگام برخورد با حیوان توصیه میشود.
نکته: نپوشیدن دستکش و کشیدن سیگار هنگام برخورد با حیوان از جمله ریسک فاکتورها محسوب می شوند.
پیشگیری از انتقال انسان به انسان: راه های انتقال در بین انسان ها شامل عطسه کردن، سرفه کردن، تماس با اشیا آلوده به ویروس است.
نشستن متناوب دست ها با آب و صابون، ژل ها، فوم ها و شستشو دهنده ها با پایه های الکلی، خصوصاً بعد از حضور در مراکز عمومی و ضد عفونی کردن سطوح می تواند سبب کاهش انتقال شود.
متخصصین معتقدند شستشوی دست ها در پیشگیری از عفونت های ویروسی (شامل آنفولانزای معمولی و خوکی) به خوبی موثر است. حتی قطره های بسیار ریز از ترشحات بینی و حلق ممکن است سبب آلودگی میز کار، تلفن و یا سایر سطوح و بدین ترتیب انتقال از انگشت به دهان، بینی و یا چشم شود.
اقدامات لازم برای پیشگیری از آنفولانزای خوکی
از اماکن شلوغ دوری کنید.
در هنگام سرفه و عطسه، دهان و بینی خود را با دستمال کاغذی بپوشانید.
دستمال را پس از استفاده درون سطل زباله بیاندازید و از انداختن آن ها بر سطوح یا زمین خوداری کنید.
در هنگام سلام دادن با دیگران از دست دادن، بوسیدن و در آغوش گرفتن یکدیگر خوداری کنید.
دست های خود را مکرر با آب و صابون بشوئید به خصوص هنگام عطسه و سرفه که آن ها را جلوی دهان و بینی خود می گیرید.
هنگام مراوده با دیگران فاصله را رعایت کنید(حداقل یک متر).
پس از ارتباط با دیگران تا قبل از شستشوی دستان خود دست ها را به صورت خود(چشم، بینی و دهان) نمالید.
در صورت ابتلا به آنفولانزای خوکی در منزل بمانید و از تماس با نزدیکان خود پرهیز کنید تا آن ها از ابتلا به بیماری مصون بمانند.
در صورتی که علائم آنفلوانزای خوکی به خصوص پس از یکی از دو رویداد زیر بروز کند بلافاصله به پزشک یا مراکز درمانی منطقه خود مراجعه کنید.
علائم آنفلوانزای خوکی همانند علائم آنفلوانزای فصلی می باشد.
- پس از مسافرت به کشورها یا مناطقی که بیماری آنفلوانزای خوکی در آن ها مشاهده شده است.
- تماس با فردی که از این مناطق بازگشته است.
نحوه انتقال آنفولانزای خوکی از بیماران به افراد سالم
به نظر میرسد نحوه انتقال ویروس آنفلوانزای خوکی مانند آنفلوانزای فصلی باشد یعنی به صورت انتقال انسان به انسان.
تصور برآن است که راه اصلی انتقال ویروس از طریق عطسه یا سرفه افراد مبتلا به طرف افراد سالم است(روش مستقیم).
همچنین یک راه دیگر ابتلاء، تماس دست افراد سالم با اشیاء و سطوح آلوده به ویروس آنفلوانزا است که با دهان و بینی تماس پیدا کرده است(روش غیر مستقیم).
نکات ضروری
- هر شخص با علایم شبیه آنفولانزا شامل تب ناگهانی، سرفه و یا دردهای عضلانی بهتر است از محیط های کار و مراکز عمومی دور بماند و با پزشک تماس بگیرد.
- فاصله گرفتن از اجتماعات عمومی در محیط هایی که احتمال می رود ویروس در آن جا شایع باشد نیز توصیه میشود. این اقدام با توجه به درصد و میزان شیوع این بیماری در شهر و کشور مربوطه است.
- واکسن آنفولانزا نیز می تواند در پیشگیری این بیماری موثر باشد، هرچند واکسن های آنفولانزای کنونی، علیه ویروسH1N1/09 ایمنی حاصل نمی کنند. البته تهیه واکسن جدید از این نوع ویروس به زودی امکان پذیر خواهد بود.
نکته: بیماری آنفولانزای خوکی از طریق خوردن گوشت خوک به انسان منتقل نمی شود. ویروس این بیماری در دمای پخت بالای ۷۰ درجه سانتی گراد از بین می رود و شدت بیماری در انسان به توان ویروس، وجود سابقه ایمنی در افراد، واکسیناسیون یا سابقه ابتلا به آنفولانزای فصلی و شرایط سلامتی میزبان بستگی دارد.
درمان آنفولانزای خوکی
ویروس آنفولانزای خوکی به ندرت در خوک ها کشنده است. بنابراین درمان در آن ها به صورت درمان علامتی – حمایتی است. استفاده از آنتی بیوتیک ها هرچند تاثیری علیه این ویروس ندارد ولی به پیش گیری از پنومونی باکتریایی و سایر عفونت های ثانویه کمک می کند.
داروهای ضد ویروسی در انسان مبتلا، به تخفیف بیماری و بهبود سریع تر آن کمک می کند. درمان بهتر است طی دو روز از شروع علایم انجام شود. در کنار داروهای ضد ویروس، درمان علامتی- حمایتی در منزل و یا در بیمارستان شامل جایگزین کردن مایعات از دست رفته و کنترل تب، انجام میشود.
مرکز کنترل و پیش گیری بیماری ها در آمریکا، داروی تامفیلو۱ و همچنین رلنزا۲ را برای درمان و یا پیش گیری علیه این ویروس توصیه می کند. البته گروه کثیری از افرادی که از این بیماری بهبودی کامل یافته اند نیازی به داروهای ضد ویروس نداشته اند.
آیا آنفولانزای خوکی باعث مرگ انسان میشود؟
ویروس آنفولانزای خوکی ۲۰۰۹، مقاوم به آمانتادین و یا ریمانتادین گزارش داده شده است.
به طور کلی میزان مرگ و میر ناشی از این بیماری کمتر از یک درصد بوده، در افرادی که بیماری زمینه ای مانند ناراحتی قلبی، کلیوی و مزمن ریوی داشته اند، مرگ و میر شایع تر است. همان طور که قبلا نیز ذکر شد درمان های حمایتی مانند کنترل آب و الکترولیت ها کمک به بهبود بیماری می کند.
با این همه نگرانی واقعی پاییز و در فصل عرضه اندام ویروس آنفولانزا بیشتر و گسترده تر رخ خواهد نمود، زیرا همیشه این امکان وجود دارد که ویروس هجومی سهمگین تر در پاییز داشته باشد.
گفته میشود حجاج در گسترش و شیوع آنفولانزای خوکی نقش داشته اند. در واقع تماس از طریق بوسیدن و انتقال تنفسی یکی از راه های موثر انتقال این ویروس است که با توجه به رسوم موجود هر یک از حجاج می توانند صدها نفر را در معرض ابتلا قرار دهند.
آمارها چه می گویند؟
اعلام آمار مبتلایان در کشور- بیش از ۱۴۵ نفر- در شرایطی است که به گفته وزارت بهداشت تاکنون هیچ مورد مرگ و میر بر اثر ابتلا به این بیماری در کشور گزارش نشده است.
هر چند که براساس اعلام سازمان جهانی بهداشت تاکنون ۸۷ هزار و ۹۶۵ مورد از آنفولانزای نوع A در آمریکای لاتین شناخته شده که ۷۰۷ نفر جان باخته اند. در مدیترانه شرقی نیز ۸۹۰ مورد ابتلا به این بیماری و یک مورد مرگ، در اروپا ۱۶ هزار ۵۵۶ مورد ابتلا و ۳۴ مورد مرگ، آسیای جنوب شرقی ۷ هزار و ۳۵۸ مورد ابتلا و ۴۴ مورد مرگ، استرالیا ۲۱ هزار و ۵۷۷ مورد ابتلا و ۳۰ مورد مرگ ثبت شده است که جمعا ۱۳۴ هزار و ۵۰۳ مورد ابتلا و ۸۱۶ مورد مرگ گزارش شده است.
براساس اعلام وزارت بهداشت بیشتر مبتلایان در کشور از سفر حج به کشور بازگشته اند. این وزارتخانه با توجه به این که این بیماری علاوه بر عمره گزاران در مسافران بازگشته از کشورهای سنگاپور، مالزی، تایلند و آمریکا نیز دیده شده است، از هموطنان خواست تا در صورت امکان سفرهای غیرضروری خود را به تاخیر بیندازند.
مدارس کانون گسترش این بیماری هستند و از آن جا که بازگشایی مدارس در فصل سرد سال و از مهر آغاز میشود احتمال گسترش این بیماری در بین کودکان زیاد است و اقداماتی در آموزش و پرورش انجام شده که در صورت گسترش این بیماری مدارس به مدت یک هفته تعطیل شوند.
علایم آنفولانزای خوکی را بیشتر بشناسیم!
علائم شدید این بیماری در افراد بالغ می تواند تب بالا و ناگهانی که بیش از ۳ روز طول کشد، درد عضلانی، تنگی نفس، عطسه و سرفه، مشکلات تنفسی درد یا احساس فشار در قفسه سینه، سرگیجه ناگهانی، گیجی، استفراغ شدید یا مداوم و بهبود علائم آنفولانزا سپس بازگشت ناگهانی این بیماری می تواند باشد. افرادی که ضعف ایمنی بدن دارند مانند دیابتی ها، افراد بیمار قلبی و عروقی، زنان باردار، اطفال زیر ۲ سال و افراد بالای ۶۵ سال و افراد پرخطر در معرض ابتلا به این بیماری هستند. در کودکان علائمی مانند دیستریس تنفسی (تنفس کند یا دشوار)، تیره رنگ یا کبود شدن پوست، عدم نوشیدن مایعات به میزان کافی، استفراغ شدید یا مداوم، اختلال سطح هوشیاری، عدم تمایل به بازی کردن یا عدم تمایل به آغوش والدین و بهبود علائم آنفولانزا در ابتدا و عود ناگهانی تب و سرفه شدید می تواند علامت بیماری آنفولانزای جدید باشد.
واکسن آنفلونزای خوکی و پرندگان در ایران ساخته میشود.
رئیس مؤسسه واکسن و سرمسازی رازی میگوید: واکسن انسانی بیماری آنفلونزای فراگیر مانند آنفلونزای خوکی و پرندگان به پیشنهاد سازمان بهداشت جهانی در ایران ساخته خواهد شد.