چند سالی است با ورود تجهیزات و امکانات و همینطور بالا رفتن اطلاعات و دانش افراد، تمایل به داشتن آکواریوم های پلنت یا گیاهی بالا رفته و ورود انواع این گیاهان برای تزیین تانکها با استقبال مواجه شده. اتفاقی که علاوه بر چشم نواز تر کردن آکواریوم ها، به ایجاد محیطی طبیعی تر برای ماهی ها و بهتر شدن شرایط زیستی شان هم کمک کرده است.
این گیاهان درست مانند گیاهان خشکی زی، دی اکسید کربن، فضولات و پسماندهای موجود در آب را جذب کرده و در عوض اکسیژن پس می دهند و به این ترتیب تا حدی به نظافت و تصفیه آب کمک می کنند. ضمن این که به خودی خود فضای مناسبی برای بازی و پنهان شدن ماهی ها و همینطور محلی برای جفت گیری و زایمان آنها خواهند بود.
البته هر گیاهی برای تزئین مناسب نیست و بسته به این که آکواریوم آب شیرین است یا شور، یا اینکه چه نوع ماهی هایی در آن نگهداری می شوند گزینه ها تغییر خواهند کرد. هر گیاهی را نباید در کنار ماهی های گیاهخوار کاشت، یا بسته به کمی یا زیادی تجربه آکواریوم دار، نگهداری از برخی گیاهان توصیه نخواهد شد.
گیاهان آب شیرین درست به اندازه ماهی های آب شیرین راحت گیرتر و نگهداری از شان راحت تر است و گیاهان آب شور هم عین ماهی های آب شور حساس ترند و به شرایط ویژه تری برای زنده ماندن نیاز دارند. به هر حال در این مطلب به معرفی چند گیاه در هر دو گروه آب شیرین و شور پرداخته ایم تا خودتان متوجه تنوع زیاد این گیاهان و شرایط متفاوت زندگی هر کدام بشوید. لازم است بدانید که اینها تنها تعداد محدودی از انواع این گیاهان هستند.
گیاهان آکواریوم آب شیرین
گیاهانی که در آب شیرین زندگی می کنند از تنوع بسیار بالایی برخوردارند و برخی از آنها را حتی در خشکی هم می شود دید. این گیاهان که هر کدام شرایط متفاوتی را برای زندگی می طلبند، درست مانند گیاهان آب شور به سه دسته رو آبی، میان آبی و زیر آبی تقسیم می شوند که در زیر به هر کدام از آنها اشاره شده است
گیاهان رو آبی
از اسمشان پیداست دیگر. اینها گیاهانی اند غیر قابل کشت در زمین. یعنی حتی اگر آنها را در بستر آکواریوم بکارید توجهشان متوجه سطح آب است و خودشان را به سطح خواهند رساند و آن قسمت هایی که در داخل خاک قرار گرفته از بین خواهد رفت. این دسته از گیاهان که از ذرات معلق در آب برای تغذیه استفاده می کنند رشد و تکثیر زیاد و آسانی دارند.
طوری که گاهی تمام سطح آب را می گیرند و ورود نور به لایه های عمیق تر آب را مهار می کنند و در نتیجه به دیگر گیاهان آسیب می رسانند. در این شرایط به آنها انگل و مزاحم می گویند. از همین رو توصیه میشود گاهی بخشی از آنها را کم کنید یا لااقل ماهی گیاهخوار در آکواریوم داشته باشید که مانع رشد افراطی اینها شوند.
البته گیاهان رو آبی بسیار مناسب آکواریوم هایی است که ماهی های زنده زا دارند. چون فضای بین برگهاشان جای خوبی است برای زایمان ماهی و بچه ماهی ها هم می توانند در لای برگها و ریشه های نازکشان پنهان شوند. ضمنا آنها چون مواد آلی را از سطح آب جذب می کنند می توانند به تمیز ماندن آب کمک کنند. آزولا از جمله این گیاهان است که در بازار ایران هم زیاد و راحت پیدا می شود.
کرفسی هم گیاه روآبی زیبای دیگری است که ظرف مدتی کوتاه تمام سطح آکواریوم را می پوشاند و ظاهر زیبایی به آن می دهد. نیلوفر هم از همین جنس است که البته بیشتر آن را در برکه ها می کارند یا حوض های ماهی قرمز. علاوه بر آنها انواع دیگری هم وجود دارند.
سالوینیا کوکولاتا
این گیاه زیبا تقسیم نامناسب و غیر یکنواختی در سطح آب آکواریوم دارد و تجمعش روی سطح آب پراکنده است. برگهای مخروطی شکل دارد که برجسته و نمایان است. اگر نور خوب و مناسب به آن بدهید، این برگهای مخروطی حسابی خودش را نشان می دهد. الیمنا مینور در آکواریوم احتمالا فقط گلدفیش ها به این گیاه علاقه دارند. چون خوراکی خوشمزه ای برایشان محسوب می شود. اما در حالت کلی این گیاه یک جور علف هرز به حساب می آید که باید مراقبش بود و از آن پرهیز کرد. این گیاه برگ های نرمی دارد و ریشه هایش شبیه نخ های ضخیمی است که در قسمت پایین رشد می کند.
لیمنوبیوم لیویگاتوم
این گیاه تزیینی مناسب آکواریوم های سرباز است. چون اگر مواد غذایی در آب به اندازه کافی باشد و نور هم مناسب باشد برگهای تر و تازه اش تا بالای سطح آب می روند. این گیاه رشد چندان بالایی ندارد و در نتیجه حالت انگلی یا مزاحم ایجاد نمی کند. برگهایش حدود ۵ تا ۱۰ سانتی متر پهنا دارد و برای زندگی و رشد، نور متوسط تا زیاد لازم دارد. منتها باید این را بدانید که مراقبت از این گیاه چندان راحت نیست. به همین خاطر توصیه می شود که تازه کارها قید داشتنش را بزنند. اما اگر کارتان درست باشد این گیاه با ریشه های بلند و زینتی ای که دارد، محل مناسبی است برای زندگی ماهی ها.
گیاهان آکواریوم آب شور
این گیاهان هم مانند گیاهان آب شور در انواع و اقسام مختلف دیده میشوند. با این تفاوت که نگهداری از شان به دلیل حساسیت ویژه ای که روی میزان نیترات و فسفات یا دی اکسید کربن موجود در آب دارند بالاتر است و کار برای صاحبانشان سخت تر. اما به همان اندازه گیاهان آب شیرین زیبا هستند و داشتن شان لذت بخش است.
علف مویی بلند
این گیاه یکی از گیاهانی است که اغلب برای مفروش کردن تانک های گیاهی از آن استفاده می کنند. کم توقع است و بسته به اینکه وضعیت نورش چطور باشد می تواند بین سه تا ۱۰ سانتی متر قد بکشد. نور کم تا متوسط می خواهد و مقدار مورد نیاز دی اکسید کربنش هم کم است. علف مویی در ایران هم گیاه محبوبی محسوب می شود چون بی دردسر است و نگهداری اش چندان سخت نیست. برای همین جزو گیاهانی است که افراد کم تجربه هم از داشتنش لذت خواهند برد.
اگر تصمیم گرفتید از آن در آکواریوم تان داشته باشد بهتر است ساقه های آن را از هم جدا کرده و با فاصله از هم بکارید. چرا که ریشه های رونده مادر حرکت می کنند و تکثیر می شوند و فقط چند هفته وقت لازم است تا این گیاه رونده تانک را پوشش بدهد. ضمنا اگر قد آن بلندتر از حدی شد که می خواستید، کافی است قیچی را بردارید و دو سانتی متر از سرش بزنید. این گیاه در برابر ا نیترات حساس است و دچار ریزش می شود ولی به سرعت خودش را ترمیم می کند.
کاهویی روشن
به نسبت اکثر گیاهان آکواریوم آب شور که بسیار حساس هستند و نگهداری از شان مشکل، این گیاه نگهداری نسبتا آسانی دارد. نوری که می خواهد متوسط رو به زیاد است و فقط روی سنگ ها رشد می کند. البته این همیشگی نیست و گاهی دیده می شود روی بستر هم جا گرفته و رشد کرده.
به هر حال این گیاه برای رشد خوب نیاز به مکمل آهن و کلسیم دارد و باید دمای آب را برایش بین ۲۲ تا ۲۵ درجه نگه دارید. در این صورت رشد خوبی خواهند داشت و خیلی زود زیاد می شوند. ضمنا این گیاه برای تنظیم میزان نیترات و فسفات آب هم خوب است، چون می تواند تا حدی آنها را کم کند. البته این کم کردن به اندازه ای نیست که خیالتان را برای تنظیم نیترات در تانک های ماهی دار راحت کند.
پردریایی
این گیاه هم نگهداری چندان سختی ندارد و در خلیج فارس خودمان هم یافت می شود. پرهای دریایی هر چقدر به نور زیادی برای رشد نیاز ندارند، برعکس مکمل های کلسیم و آهن می خواهند و تا حدی نیترات. یعنی اگر نیترات در آب وجود نداشته باشد، این گیاه از بین می رود.
در نتیجه این گیاه می تواند از جهت جذب بالای نیترات از آب به حفظ شرایط مناسب آب آکواریوم کمک کند. اما در عوض همان قدر که به خاطر جذب نیترات مفید است، به خاطر سمی که از خود ترشح می کند برای آب ضرر دارد و به همین دلیل خیلی ها قید نگهداری اش را می زنند. این سم البته چندان قوی نیست اما می تواند زندگی ریفها را به مخاطره بیندازد.
انگوری
این گیاه رشد فوق العاده ای دارد و نگهداری ازش در آکواریوم های آب شور آسان است. انگوری هم از جمله گیاهانی است که نیترات جذب می کند و از این نظر وجودش برای آکواریوم خوب است. این گیاه نیاز دارد که هر از گاهی مکمل آهن دریافت کند. همین طور نور مناسب می خواهد تا بتواند رشد خوبی بکند که معمولا هم می کند.
بنابراین با توجه به این رشد خوب ممکن است دلتان بخواهد زیاد و زود آن را آرایش کنید و شاخ و برگش را بچینید. اما هشیار باشید و بدانید که این کار درست نیست. چون وقتی شاخ و برگ این گیاه را قطع می کنید مایعی از آن ترشح می شود که پلانگتون ها را از بین می برد و این اصلا برای ماهی ها خوب نیست.
بادکنکی
این گیاه با آن ظاهر بامزه ای که دارد علاقه مندان زیادی را متوجه خودش کرده است. هرچند که نگهداری ازش تا حدی دشوار است. اما در عوض ظاهرش زیباست و آکواریوم را شیک می کند. اگر شما هم قصد کردید این گیاه را در آکواریوم آب شورتان داشته باشید دقت کنید برایش نور شدید با رنگ تقریبا صورتی فراهم کنید.
ضمنا این گیاه نیاز دارد که مکمل های آهن و کلسیم زیاد مصرف کند و باید حسابی از این جهت به او رسیدگی شود. چرا که اگر مقدار کلسیمی که به این گیاه برسد کم باشد رنگش را از دست داده و سفید می شود و در نهایت می میرد. این گیاه همچنان که گفته شد گیاه حساسی است و جا به جایی و تغییر شیمیایی آب خرابش می کند. ضمن اینکه رشد کمی دارد و حضورش در جذب نیترات و فسفات تاثیری ندارد.
جلبک توده ای دریایی
این گیاه هم نسبتا نگهداری آسانی دارد. با این وجود به خاطر اسمش افراد خیلی تمایلی به نگهداری اش ندارند، چرا که واقعا آن را جلبک میدانند و از آن خوششان نمی آید. این گیاه هم مانند کاهویی نیترات و فسفات آب را کم می کند، البته به میزانی بسیار بیشتر از کاهویی ها. این جلبک ها سرعت رشد بالایی دارند و خیلی زود همه جا را می گیرند.
آنها علاقه شان به این است که روی سنگ ها و ماسه ها رشد کنند. برای همین مرجان هم که گیر بیاورند راحتشان نمی گذارند و رویشان ریشه می دوانند. در نتیجه ممکن است باعث مرگ آنها شوند. به هر حال دمای رشد مناسب برای جلبکهای توده ای ۲۴ تا ۱۷ است و نیازی به مکمل های مختلف ندارند. در عوض نورشان باید زیاد باشد.
دلایل مختلفی برای خرابی گیاهان آکواریومی وجود دارد. مثل کمبود دی اکسید کربن با عدم تعادل آن (کم یا زیاد بودن)، کمبود نور، نبود اکسیژن، دمای نامناسب، کمبود منیزیم و یا مریضی کریپتون ها.
خاک مناسب برای گیاهان آکواریوم باید دارای مواد مغذی لازم برای رشد گیاهان باشد. مثل: فسفات، پتاسیم، نیتروژن، منیزیم، کلسیم و گوگرد.