بعضی از علل مرگ و میر نوزادان در سگ ها، طولانی شدن مدت زمان زایمان، هیپوکسی و سخت زایی است. این مشکلات می تواند ناشی از علل فیزیولوژیک یا علل رفتاری و حتی محیطی باشد. بعضی از مرگ و میر نوزادان، از مشکلات ژنتیکی در حیوان یا برخی عفونت ها ناشی می شود. به هر حال مطالعات نشان میدهد که ۲۰ تا ۳۰ درصد از کل توله سگ ها مرده به دنیا می آیند. آن هم قبل از ۶ ماهگی. اما گاهی حیوان برای به دنیا آوردن توله ها نیاز به کمک پیدا می کند.
این کمک گاهی ممکن است جراحی و انجام عمل سزارین باشد. برای تشخیص اینکه آیا سگ شما به این عمل نیاز دارد یا نه، غیر از مشاهده وضعیت، واسطه به استنباط خودتان است. اگر استنباطتان این است که اوضاع نرمال و طبیعی به نظر نمی رسد و مراحل پیشرفت زایمان یا حاملگی غیرعادی است، هر چه سریعتر به دامپزشک مراجعه کنید تا از مرگ حیوان و توله هایش تا حد امکان جلوگیری کرده باشید. البته دامپزشکان در نهایت تصمیم نهایی برای انجام عمل سزارین را بر عهده صاحب حیوان می گذارند.
به هر حال این عمل ممکن است خطراتی را برای حیوان به همراه داشته باشد و دامپزشکان ترجیح می دهند ضمن توضیح وضعیت حیوان، تصمیم نهایی را به خود شما واگذار کنند. شاید بهترین کار برای شما این باشد که سوال پزشک را به خود او برگردانید تا تصمیم گیری برایتان راحت تر شود. به دکتر بگویید: اگر شما جای من بودید، چه می کردید؟
آزمایش های پیش از عمل بستگی به سن و سال و وضعیت سلامت عمومی حیوان دارد. برای سگ های جوان که سلامت خوبی دارند، حداقل آزمایش ها لازم است. در این حد که دامپزشک باید مطمئن شود حیوان، حامله شده و الان وقت زایمانش است.
سزارین در سگ
گاهی اوقات به دلایل مختلف سگ نمی تواند به صورت طبیعی و راحت زایمان کند. مثلا ممکن است اندازه توله بزرگ تر از دهانه رحم باشد، یا اندازه لگن مادر کوچک باشد یا حتی توله در موقعیت بدی قرار داشته باشد. برای همین توصیه می شود سریعا عمل سزارین برای حیوان انجام شود. برخی نشانه ها کمک می کند به اینکه متوجه شوید حیوان برای وضع حمل به کمک و جراحی نیاز دارد؛ مثلا نشانه هایی که نشان دهد جنین تحت فشار و استرس قرار گرفته است.
بعضی از نشانه های فشار جنینی، ترشحات سبز، قرمز یا سیاه رنگ است که اغلب به این معنی است که جفت جدا شده. البته عمل سزارین را هرگز نباید پیش از موعد زایمان انجام داد. دامپزشک عموما تا زمانی که درد زایمان شروع شود، صبر می کند، با درجه حرارت بدن حیوان را اندازه گرفته و براساس آن اقدام به جراحی می کند. زمان بندی در سزارین برای زنده نگه داشتن توله ها بسیار مهم است. اگر ظرف ۴۸ ساعت بعد از افت دمای بدن، هیچ علامتی از زایمان رخ نداد، باید احتمال بدهید که سگ مادر به اینرسی اولیه رحم دچار شده و به سزارین نیاز دارد.
خصوصیات فیزیکی سگی که به سزارین نیاز دارد
یکی از دلایلی که ممکن است سگ ها را نیازمند سزارین کند، ویژگی ها و خصلت های فیزیکی حیوان است. مثلا بولداگ های فرانسوی و انگلیسی خصلت نژادیشان اینطور است که سر جنین به طرز قابل توجهی بزرگ تر از باسن است. همین باعث می شود خیلی از بولداگ ها نتوانند به طور طبیعی زایمان کننده در صورت حامله شدن این نژاد باید از قبل برای سزارین او برنامه ریزی کنید.
البته هر نژاد دیگر با ساختار بدنی مشابه هم همین وضع را دارد. مثلا بوستون تریر ها، پاگ ها، یا پکینزها هم اغلب نیازمند عمل سزارین هستند. ممکن است برخی از آنها بتوانند طبیعی زایمان کنند اما به طور معمول زایمان این نژادها تحت مراقبت پزشک و با فرض نیاز به سزارین انجام می شود. به هر حال بهتر است از قبل پیش بینی شرایط ناجور را بکنید تا اینکه یکهو با موقعیت عجیب و غیر قابل کنترلی مواجه شوید.
اندازه رحم سگ
نژادهای دیگری که نیاز به سزارین دارند، سگهایی هستند که با رحم بزرگ شناخته می شوند. متوسط اندازه رحم در سگها به گونه ای است که نهایتا توله در آن جا می شود. اگر تعداد توله ها بیشتر از این باشد که در این نژادها محتمل است)، زایمان برای حیوان سخت می شود. در واقع او این قدر در طول زایمان خسته خواهد شد که دیگر توان به دنیا آوردن توله های بیشتر را ندارد. برای همین نیاز به حضور دامپزشک است تا بتواند به او با عمل سزارین کمک کند.
نژادهایی که به بیشتر زایی یا دارای رحم بزرگ شناخته می شوند – شامل باست هوند، بیگل، بولداگ های آمریکایی، بول ماستیف، روتوایلر، نوعی سگ خرمایی تریر، تازی افغان و… هستند. خطر دیگری که متوجه سگ های با توله زیاد است، مسئله تغذیه است. آنها نهایتا بین شش تا هشت توله را بتوانند در لحظه تغذیه کنند و برای تغذیه مابقی توله ها به کمک احتیاج دارند.
ترشحات غیر طبیعی از واژن سگ
بعد از به دنیا آمدن توله ها، مایع سیاه مایل به سبزی خارج می شود که طبیعی بوده و به علت وجود رنگدانه اوتروردین است. این مایع در اطراف و لبه های محل های اتصال جفت وجود دارد. بعد از مدتی رنگ ترشحات به قهوه ای مایل به قرمز تغییر پیدا می کند و به موکوس شفاف و طبیعی تبدیل می شود. اما اگر قبل از به دنیا آمدن اولین توله، شاهد این ترشحات سبز رنگ بودید، یا بعد از به دنیا آمدن، به جای این ترشحات، ترشحات سفید رنگ مشاهده کردید، باید سریعا به دامپزشک مراجعه کنید. احتمالا حیوان در زایمان دچار مشکل شده است.
چه تست یا آزمایش هایی قبل از سزارین سگتان لازم است؟
آزمایش های پیش از عمل بستگی به سن و سال و وضعیت سلامت عمومی حیوان دارد. برای سگهای جوان که سلامت خوبی دارند، حداقل آزمایش ها لازم است. در این حد که دامپزشک باید مطمئن شود حیوان، حامله شده و الان وقت زایمانش است. ضمنا او از عکس با اشعه ایکس کمک می گیرد تا وضعیت را بررسی کند. قبل از اینکه حیوان را بیهوش کند هم یک آزمایش خون ساده می گیرد.
در مورد حیوانات مسن تر که وضعیت سلامتی شان مطلوب نیست، آزمایش های بیشتری نیاز است. احتمالا به طور منظم آزمایش خون CBC انجام می شود، تست های سرم بیوشیمیایی انجام می شود، آزمایش ادرار می گیرند و قبل از بیهوش کردن حیوان، یک عکس هم از قفسه سینه خواهند گرفت. این آزمایش ها مورد به مورد فرق می کند و در کل به سلامت کلی حیوان در زمان انجام عمل بستگی دارد.
چه نوع بیهوشی ای برای سزارین سگتان لازم است؟!
همچنان که در انسان ها نوع بیهوشی اهمیت دارد، برای سگها هم همین طور است. انجام بی حسی نخاعی در سگها انتخاب مناسبی نیست. اغلب حیوان حاضر به همکاری نبوده و بعید است حتی اگر دردش را کامل از بین برده باشند، باز آرام بگیرد. بنابراین نیاز به بیهوشی کامل است که هم درد را از بین ببرد، هم بیهوش اش کند و هم آرام در موارد معمول، به حیوان یک تزریق وریدی انجام می شود تا داروی آرام بخش و ضددرد آرامش کند. بعد از آن تازه می توانند لوله تنفسی را داخل نای او قرار داده و با گاز بیهوشی او را بیهوش کنند و بعد به او اکسیژن رسانی کنند.
مراحل سزارین سگ
بعد از بیهوش کردن سگ، حیوان در حالی که به پشت خوابانده شده، روی میز جراحی قرار می گیرد.موی بیشتر قسمت تحتانی او کوتاه می شود و پوست این ناحیه با صابون جراحی پاک و منطقه را برای جراحی استریل می کنند. سپس دامپزشک یک برش کوچک، مشابه برش عقیم کردن حیوان می زند. البته این یکی برش کمی بزرگتر است.
از یک چاقوی کوچک جراحی برای برش دادن پوست ناحیه پایین شکمی و سپس باز کردن حفره شکمی استفاده می شود. رحم نمایان می شود و توله ها خارج می شوند. توله یا توله ها یکی یکی به دستیار داده میشود تا راههای هوایی شان را تمیز و تنفس شان را تحریک کند. در صورت لزوم هم بهشان دارو بدهد. سپس رحم را بخیه می زنند. جای این بخیه ها به مرور زمان خوب خواهد شد و لایه های مختلف شکمی با بخیه های قابل جذب بسته می شوند. ترمیم این لایه های درونی و بیرونی، ۱۰ تا ۱۴ روز طول می کشد.
طول مدت عمل چقدر است؟
این جراحی در اغلب موارد چیزی حدود ۴۵ دقیقه تا یک ساعت زمان خواهد برد. این زمان شامل آماده سازی و بیهوشی هم می شود. در حیوانات چاق یا حیوانات با شکم های بزرگ، این پروسه ممکن است طولانی تر شود یا حتی به دو جراح نیاز باشد.
خطرات و عوارض جانبی سزارین برای سگ چیست؟
خطرات کلی و عمومی این جراحی بسیار پایین است. اما خطرات عمده این جراحی، بحث مربوط به بیهوشی عمومی، خونریزی، عفونت، عفونت های بعد از جراحی و باز شدن بخیه ها هستند. میزان عوارض کلی کم است اما اگر حیوان دچار مشکل جدی شد، ممکن است خطر مرگ او را تهدید کند. شاید لازم باشد حتی حیوان دوباره تحت عمل جراحی قرار بگیرد.
مراقبتهای معمول بعد از سزارین سگ چیست؟
بعد از عمل به حیوان داروهای مسکن داده میشود تا درد از بین برود. این داروها باید در حد اعتدال داده شده و بی خطر باشند. سگهای جوان معمولا بین ۲۴ تا ۴۸ ساعت به وضعیت عادی برمی گردند و یک تا دو روز بعد از عمل مرخص می شوند. در بعضی موارد سگ همان روز که جراحی شده، می تواند به خانه برگردد. البته مراقبت های خانگی باید در خانه ادامه داشته باشد تا بخیه های ۱۰ تا ۱۴ روز خوب شوند.
از آنجایی که توله ها از مادر تغذیه می کنند لازم است مادر تغذیه مناسب و سرشار از کلسیم، فسفر، مواد معدنی و ویتامین داشته باشد تا بتواند انرژی اش را حفظ کند. بعد از عمل، آب تازه برای مادر را فراموش نکنید. ضمنا برش زایمان و جای عمل روزانه باید توسط صاحب حیوان بررسی شود که مبادا نشانه ای از قرمزی، ورم، درد یا ترشح مشاهده شود.