پرنده هما یکی از موجوداتی است که در افسانههای ایران دارای جایگاه خاصی است، تا جایی که معروف است که سایهاش بر سر هر کس بیفتد به سعادت و کامرانی خواهد رسید به همین دلیل به مرغ سعادت معروف شده است. حال جالب است بدانید که در حقیقت این پرنده یکی از انواع کرکسها است. هواپیمایی ملی ایران با بهکارگیری ایهام نام هما و نیز نماد هما به بهترین شکل این باور فرهنگ عامه را با فعالیت تجاری خود پیوند زده بود.
هما یا مرغ استخوانخوار (نام علمی: Gypaetus barbatu، به معنی کرکس ریشدار) نوعی کرکس بزرگ است که در کوههای مرتفع آفریقا، جنوب اروپا و آسیا از جمله ایران زندگی میکند. هما در تمام طول سال یک جا میماند و هر فصل فقط یک یا دو تخم میگذارد. این پرنده مانند دیگر کرکسها عمدتاً لاشهخوار است اما عمده غذای آن را مغز استخوان تشکیل میدهد. هما استخوانهای بزرگ را از ارتفاع زیاد به روی سنگها پرتاب میکند تا به قطعات کوچکتر شکسته شود. گاهی هم از لاکپشتهای زنده به همین روش تغذیه میکند.
هما در تمام طول سال یک جا میماند و هر فصل فقط یک یا دو تخم میگذارد. این پرنده مانند دیگر کرکسها عمدتاً لاشهخوار است اما عمده غذای آن را مغز استخوان تشکیل میدهد. هما استخوانهای بزرگ را از ارتفاع زیاد به روی سنگها پرتاب میکند تا به قطعات کوچکتر شکسته شود. گاهی هم از لاکپشتهای زنده به همین روش تغذیه میکند.
در تخت جمشید هم تا حدودی از تصاویر این پرنده استفاده شده، البته ویژگیهای بدنی به صورت ترکیبی با سایر حیوانات است. در این مقاله به بررسی برخی ویژگیهای بدنی این نقوش و مقایسه آنها با ویژگیهای پرنده هما در واقعیت میپردازیم.
بعضی ویژگیها که مربوط به پستانداران هستند مانند داشتن یال، شکل اندام حرکتی و ساختار لاله گوش با توجه به اینکه هما در تخت جمشید به صورت ترکیبی از ویژگیهای حیوانات مختلف نمایش داده شده است، اشکال در مورد نمایش نادرست ویژگیهای پرنده هما به شمار نمیروند.
در ادامه به ویژگیهای مربوط به ساختار آناتومیک پرنده که در نقش هما نمایش داده شده است میپردازیم. شکل منقار چندان با حالت طبیعی در پرنده هما هماهنگی ندارد. صورت در پرنده هما کشیدهتر از چیزی است که در نقش تخت جمشید نشان داده شده است.
یکی از ویژگیهایی که به خوبی در نقش همای تخت جمشید نمایش داده شده استمرز بین پرهای پوشاننده صورت و گردن است. یکی از نکاتی که در نقوش سنگی به آن توجه نشده است نمایش ساختار ریشمانند پایین منقار است. یکی از نکات دیگری که به خوبی نمایش داده شده است حالت برجسته بالای چشم است که در پرنده هما هم دیده میشود.
نویسنده: دکتر امید زهتاب ور (استادیار بخش آناتومی دانشکده دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران و سردبیر مجله)
2 دیدگاه
هما
منی که اسمم هما ئه
Sara
خیلی هم زیبا ^^