با توجه به سوالات ایجاد شده در بین همکاران محترم و بازدیدکنندگان عزیز و در پی انتشار مقالهای تحت عنوان توکسوپلاسموز و اسکیزوفرنی در مقاله قبلی همین سایت، بر آن شدیم در طی چندین مقاله سریالی به اهمیت این موضوع و یافتههای جدید پیرامون این دو بیماری مهم اشاره داشته باشیم. در این مقاله هدف پدید آورندگان معرفی اجمالی این دو بیماری و رابطه آنها با یکدیگر است.
اسکیزوفرنی چیست؟
اسکیزوفرنی یک بیماری مزمن و اغلب ناتوان کننده روانی است. این بیماری باعث جدایی فرد از جامعه و پیوستن به دنیای هذیان میشود. این بیماری نوعی از جنون است که یک اختلال تفکر محسوب شده و در آن تفسیر واقعیات غیر طبیعی است. اسکیزوفرنی نشانهای از یک مغز آسیب دیده است و شایعترین سن ظهور آن بین ۱۳ الی ۲۵ سالگی بوده و در مردان زودتر از زنان روی میدهد. درمانی برای این بیماری وجود نداشته ولی کار با روانپزشک میتواند در تخفیف علایم بیماری کمک کننده باشد.
عامل توکسوپلاسموز چیست؟
عامل بیماری توکسوپلاسموز، تک یاختهای به نام توکسوپلاسما گوندی است که در انسان، حیوانهای خونگرم و پرندهها توانایی ایجاد بیماری را دارد. امروزه توکسوپلاسموز در تمام دنیا شایع شده است.
اسکیزوفرنی چه ارتباطی با توکسوپلاسموز دارد؟
مطالعات اخیر اپیدمیولوژیک نشان میدهند که عوامل عفونی میتوانند در برخی از موارد باعث ایجاد بیماری اسکیزوفرنی گردند. در حیوانات، عفونت با توکسوپلاسموز میتواند باعث تغییر در رفتار و عملکرد نوروترنسمیترها شود، در انسان، عفونت حاد و شدید با توکسوپلاسموز میتواند باعث ایجاد علائم روان پریشی مشابهی گردد که در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی مشاهده میگردد. از سال ۱۹۵۳ میلادی، از مجموع ۱۹ مطالعه صورت گرفته در مورد آنتیبادیهای توکسوپلاسموز در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی و سایر اختلالات روانپزشکی و افراد گروه کنترل، نتایج زیر آشکار شده است:
در ۱۱ مطالعه، اختلالات معنیداری مشاهده شده و در ۲ مطالعه، دیده شده که ارتباط با گربهها در دوران کودکی به عنوان یک فاکتور ریسک در گسترش اسکیزوفرنی مطرح شده است. برخی از درمانهای استفاده شده برای درمان اسکیزوفرنی مانع از جایگزینی توکسوپلاسما گوندی در کشتهای سلولی گشته است. اثبات و نشان دادن نقش توکسوپلاسموز در اتیولوژی بیماری زایی اسکیزوفرنی میتواند منجر به یافتن درمان های جدید در پیشگیری و درمان گردد.
اسکیزوفرنی یک بیماری روانی و عصبی فراگیر است و دلایل آن نیز مشخص نبوده و حدود یک درصد از جمعیت بالغین در ایالات متحده و اروپا به این بیماری مبتلا هستند. افزایش رخداد اسکیزوفرنی در اعضای یک خانواده، نشان میدهد که فاکتورهای ژنتیکی در اتیولوژی این بیماری نقش داشته و در این بین برخی از ژنهای مستعدکننده عامل بیماری نیز شناسایی شدهاند.
البته فاکتورهای محیطی نیز حائز اهمیت زیادی هستند. برای مثال، مطالعات اپیدمیولوژیک نشان دادهاند که تولدهای فصلی (زمستان تا بهار) تولدهای شهری و عفونت های پیش از تولد، همگی جزء فاکتورهای ریسک برای گسترش بیماری در اواخر عمر محسوب میشوند. این مطالعات، نقش واسطههای عفونی در اسکیزوفرنی را یادآوری میکنند.
در این مطالعه، بر روی شواهد خاص مرتبط با عفونت توکسوپلاسموز با اتیولوژی برخی از موارد اسکیزوفرنی تمرکز شده است. توکسوپلاسموز یک انگل (توکسوپلاسما گوندی) داخل سلولی بوده و چرخه زندگی آن میتواند در گربه و سایر گربه سانان کامل گردد که همانا جزء میزبانان قطعی(نهایی) هستند. با این حال، توکسوپلاسموز طیف وسیعی از میزبانان واسط را نیز درگیر میکند که انسان هم جزو آنها میباشد. در بسیاری از پستانداران، توکسوپلاسموز عامل مهم سقط جنین و مرده زایی و به طور انتخابی آلوده کننده عضلات و بافت مغز شناخته شده است.
گوناگونی علائم عصبی همچون عدم هماهنگی، لرزش (رعشه)، تکانهای سر و تشنج در گوسفند، خوک، گاو، خرگوش و میمونهای آلوده به توکسوپلاسموز (تک یاخته توکسوپلاسما گوندی) مشاهده شده است. انسانها میتوانند از طریق تماس با مدفوع گربه و یا خوردن گوشت نپخته آلوده شوند. اهمیت این نوع از انتقال میتواند در جمعیتهای مختلف متفاوت باشد.
پاسخ انفرادی به عفونت توکسوپلاسموز (انگل توکسوپلاسما گوندی) با وضعیت سیستم ایمنی بدن، زمان آلودگی و ترکیب ژنتیکی میزبان و ارگانیسم تعیین میشود. ارگانیسمهای توکسوپلاسموز میتوانند باعث ایجاد اختلال در یادگیری و حافظه موش و اختلالات رفتاری در موش گردند.
نکته جالب اینکه مشاهده شده که موشهای رت مبتلا به توکسوپلاسموز (تک یاخته توکسوپلاسما گوندی) از محیطها و شرایط جدید ترس کمتری داشته و نسبت به گربهها حالت تنفر و بیزاری کمتری دارند. این تغییرات رفتاری باعث میشود که شکار موشهای رت توسط گربهها افزایش یافته و به توکسوپلاسما امکان ادامه و تکمیل چرخه زندگی داده شود. این مورد میتواند مثالی از دستکاری رفتار میزبان توسط انگل باشد.
توکسوپلاسموز (تک یاخته توکسوپلاسما گوندی) در انسان یک دلیل مهم سقط جنین و مردهزایی بعد از عفونت اولیه در زنان حامله است. این ارگانیسم قادر است که از جفت گذشته، و جنین را نیز آلوده کند. لذا رعایت موارد بهداشتی برای مادران بسیار حائز اهمیت است.
به طور قطع با انجام آزمایشات دقیق و متمرکز بر روی انگل توکسوپلاسما گوندی و راههای پیشگیری می توان در آینده راهکار هایی برای درمان مؤثرتر اسکیزوفرنی یافت چرا که تک یاخته توکسوپلاسما گوندی از لحاظ اتیولوژیک برای بیماری اسکیزوفرنی حائز اهمیت است.
علایم اسکیزوفرنی چیست؟
هذیان، توهم، فقدان احساس، اختلالهای عملکردی و … از علائم بیماری اسکیزوفرنی میباشد.
عفونتهای دوران جنینی یا نوزادی همچون عفونت بااین انگل میتواند احتمال بروز بیماری اسکیزوفرنی یا سایر اختلالات روانی را منجر گردد.
این واقعیت که عوامل عفونی میتوانند باعث بروز سندرمهای روانی در زمان بلوغ شوند بر همگان آشکار است. نکته بحث انگیز و جالب دیگر اینکه عوامل عفونی با ایجاد آلودگی در زمان جنینی، اوایل زندگی و یا در کودکان خردسال باعث بروز سندرمهای روانی در دورههای بعدی زندگانی میشوند.
حال برای بررسی ارتباط بین اسکیزوفرنی و توکسوپلاسموز ۳ راه پیشنهاد میشود:
۱. مطالعات موقت (مقطعی)
مطالعه افراد مبتلا به سندرم های روانی همچون اسکیزوفرنی که با شیوع بیماری هایی در زمان قبل در ارتباط هستند.
تقریبا ۲۰ تحقیق معتبر جهانی پیرامون این نظریه انجام گرفته ولی هیچ یک نتوانستند وجود ارتباط بین این دو بیماری را اثبات کنند.
۲. مطالعات پیگیرانه
پیگیری میزان تولد فرزندانی که از لحاظ بالینی در زمان بارداری مادر واقعا آلوده بودند، این موضوع با مطالعات مقطعی در کنتراست است چرا که بیان میکند زنان در زمان شیوع بیماری باردار بودند ولی اعلام نمیکند که آنها آلوده بودهاند یا خیر.
۳. ارزیابی آنتی بادی
آخرین راهکار برای اثبات وجود ارتباط بین عفونتها و سندرمهای روانی در آینده همانا ارزیابی آنتیبادیها برای واسطههای عفونی در زنان باردار و یا فرزندان آنها میباشد. متاسفانه وجود یک دوره پنهانی طولانی مدت بین عفونت داخل رحمی و رشد سندرمهای روانی در دوران بعدی زندگی احتمال تخمین و ثبت آمار تلفات را بسیار مشکل میکند.
میزان شیوع اسکیزوفرنی
در مطالعاتی که در کشور دانمارک صورت گرفته ارتباط ضعیف بین توکسوپلاسموز (تک یاخته توکسوپلاسما گوندی) و پیدایش زودهنگام بیماری اسکیزوفرنی مشاهده شده است.
در کشورمان متاسفانه بدلیل عدم وجود آمار دقیق از گذشته و نبود سیستم جامع گردآوری اطلاعات بیماران و صد البته وجود نقص در همکاری بین سازمانهای دولتی و خصوصی، هیچ گونه اطلاعات دقیق و حتی نسبی در این مورد وجود نداشته و اکثریت قریب به اتفاق متخصصین پزشکی، مامایی و دامپزشکی به اعداد و ارقام تخمینی (همان ۱%) اکتفا و استناد میکنند ولی میزان صحت آن همچنان در پردهای از ابهام است. پیشنهاد IgG و IgM یک راهکار ایده آل برای مطالعات آینده، استفاده از ذخیره خون مادری نوزادان است.
ارتباط توکسوپلاسموز با بیماری اسکیزوفرنی در حیوانات خانگی
مقاله ارتباط اسکیزوفرنی و توسکوپلاسموز