بررسی مو به مو توکسوپلاسموز + پیشگیری و درمان

توکسوپلاسموز (Toxoplasmosis) یک بیماری است که به واسطه انگلی در بدن انسان و حیوانات به وجود می‌آید. عامل بوجود آورنده این بیماری، تک یاخته‌ای بنام توکسوپلاسما گوندی است که در انسان، حیوانات خونگرم و پرندگان توانایی ایجاد بیماری را دارد. این تک یاخته درتمام نقاط دنیا گسترش یافته است. یکی از حیواناتی که به وفور در کشور ما یافت می‌شود و به راحتی در محیط زندگی ما رفت و آمد می‌کند، گربه است. این حیوان از مهم‌ترین منبع انتقال انگل توکسوپلاسما گوندی به انسان می‌باشد. این انگل تک یاخته‌ای، که مشترک بین انسان و حیوانات است به توکسوپلاسما گوندی،  معروف است و عامل یک نوع بیماری عفونی است به نام توکسوپلاسموز، که در سراسر جهان، حتی در کشورهای پیشرفته یافت می‌‌شود. این بیماری در سال ۱۹۰۸ شناخته شد و بسیاری از موجودات خونگرم از جمله حیوانات خانگی، دام ها، پرندگان  و انسان می توانند توسط این تک یاخته آلوده شوند.

توکسوپلاسموز (انگل توکسوپلاسما گوندی) دارای دو مرحله زندگی است:

1. مرحله کیست
2. مرحله اووسیست (تخم)

گربه ها مبزبانان قطعی این انگل هستند ( یعنی انگل بدون وجود این میزبان قادر به تکمیل چرخه زندگی خود نیست).
بیشتر گربه‌ها دریک سالگی به این انگل آلوده می شوند. البته گربه ها انگل را همیشه دفع نمی‌کنند و انتشار آن فقط به چندین هفته به طول می‌انجامد.
سایر حیوانات همچون پرندگان جزو میزبانان واسط یا حاملین این انگل هستند. گربه های آلوده در عرض ۳ الی ۱۰ روز اول آلودگی میلیون ها اووسیت را از طریق مدفوع خود دفع می‌کنند. اووسیست‌ها در محیط رشد کرده، به بلوغ رسیده و عفونی می‌شوند. حال حیوانات با خوردن خاک آلوده و مدفوع حیوان آلوده شده، کیست های انگل در اندام های داخلی (مغز، کبد و قلب) شکل می گیرند.

روش‌های انتقال توکسوپلاسموز

توکسوپلاسموز از ۴ طریق به بدن انسان متقل می‌شود:

1. انتقال خوراکی: خوردن گوشت‌های پخته نشده که حامل انگل هستند
2. انتقال از طریق مدفوع حیوانات به خصوص گربه: افرادی که به مدفوع گربه دست زده باشند و دست خود را به خوبی نشویند، احتمال مبتلا شدن به توکسوپلاسموز را دارند
3. انتقال از راه خون: پیوند اعضا (مثل کلیه و…)، انتقال خون و سایر روش‌هایی که خون فرد مبتلا به بدن انسان می‌رسد
4. انتقال از زنان باردار: زان بادار احتمال انتقال انگل به نوزاد را دارند اما این احتمال حدود ۳۵٪ است و در بقیه موارد وزاد سالم به دنیا می‌آید

علائم توکسوپلاسموز در انسان

توکسوپلاسموز از ۳ طریق به بدن انسان وارد می‌شود:

• اول به صورت اکتسابی که در مورد علائمی در بدن فرد مبتلا دیده نمی‌شود اما این انگل به غدد لنفاوی بدن حمله می‌کند و در بافت‌های مختلف به کیست تبدیل می‌شود.
• دوم به صورت مادرزادی که در این موارد بیماری از طریق مادر به جنین منتقل می‌شود که حدود یک هزارم نوزادان را شامل می‌شود. اما این نوزادان دچار سندرم‌هایی مثل هیدروسفالی، میکروسفالی، اختلالات روانی و… خواهد شد. گفتنی‌ست که توکسوپلاسموز مادرزادی فقط وقتی رخ می‌دهد که مادر در دوران آبستنی آلوده به انگل شده باشد.
• سوم توکسوپلاسموز چشمی: که بیماری مزمن حالت دوم (مادرزادی) است و در سن ده تا بیست سال بروز می‌کند.

در ایالات متحده آمریکا و انگلستان ۱۶ الی ۴۰ درصد جمعیت و در اروپا، آمریکای جنوبی و مرکزی ۵۰ الی ۸۰ درصد جمعیت مبتلا به این بیماری هستند. علایم بیماری در افراد بالغ ناچیز ویا اندک است ولی در کودکان و نوزادان شامل آسیب شبکیه چشم، کوری، هیدروسفالی (آب آوردگی مغز) و عقب افتادگی ذهنی است.
علایم آلودگی در زنان آبستن، مرده زایی و بیماری های سیستم عصبی در نوزادان است.
در افرادی که دچار ضعف سیستم ایمنی هستند (افراد مبتلا به ایدز، افراد تحت شیمی درمانی و …) علایم بیماری عبارتند ازآنسفالیت ( التهاب مغز) ، سر درد، تداخل در دید، تغییر در رفلکس های طبیعی بدن، تشنج و کما. جالب اینکه رابطه ای بین نگهداری گربه در افراد مبتلا به ایدز و دامپزشکان بالینی اشاره نشده است.

علائم توکسوپلاسموز در گربه

اگرچه توکسوپلاسموز به ندرت باعث علائم جدی در گربه‌ها می‌شود ، اما گاهی اوقات علائم آن شامل موارد زیر است:

• تب، از دست دادن اشتها، کاهش وزن، بی حالی
• مشکلات تنفسی
• مشکلات التهابی چشم
• بیماری کبد که باعث زردی می‌شود
• علائم عصبی (به عنوان مثال، لرزش یا تشنج)
• علائم کمتر شایع گزارش شده عبارتند از: بزرگ شدن غدد لنفاوی، استفراغ و اسهال، درد عضلانی

عفونت در گربه باردار می تواند باعث بروز علائم شدید و مرگ بچه گربه‌های جوان شود، اما این مسئله غیر معمول است

ایا توکسوپلاسموز واگیر دار است؟

روش‌های انتقال این بیماری متفاوت است مثل گوشت پخته نشده حیوان مبتلا شده یا از طریق مدفوع حیوان خانگی(گربه). اما در مورد مسری بودن این بیماری باید گفت انتقال آن از طریق خون ممکن است و زنان باردار ت را به جنین نیز منتقل می‌کنند و اگر دستگاه ایمنی ضغیف باشد این عفونت خطرناکتر است. در هر حال بهتر است هوشیار باشید و بیش از حد نگران نباشید. توصیه اکید ما این است که اگر باردار هستید همواره با پزشک خود مشورت کنید و زیر نظر یک متخصص باشید.

چگونه ببینیم گربه ما به توکسوپلاسموز آلوده است؟

تشخیص توکسوپلاسموز با علائم ظاهری به سادگی نیست و نیاز به آزمایش دارد. از طریق آزمایش تست سرمی توکسوپلاسما و آزمایش مدفوع این بیماری قابل تشخیص است. با توجه به شواهد اعلام شده از طریق کلینیک‌های دامپزشکی گربه در طول عمر خود حدود ۳ تا ۴ ماه می‌تواد ای انگل را در درون بدن خود نگه داردو اقل بیماری باشد و در اکثر موارد پس از مبتلا شدن به ای انگل مجدد به آن مبتلا نخواهد شد.

درمان خانگی توکسوپلاسموز

با توجه به اینکه بسیاری از افراد به صورت مکرر از ما سوال می‌کنند که درمان خانگی توکسوپلاسموز چیست ناچار به پاسخگویی به این سوال هستیم. این بیماری انگلی است که اگر به صورت جدی درمان نشود ممکن است باعث صدمات جدی شود با این وجود بسیاری اصرار به خود درمانی دارند؛ پس اکیدا توصیه میکنیم به هیچ وجه از درمان‌های توصیه شده خانگی و… توسط افراد غیر متخصص استفاده نکنید و حتما زیر نظر یک پزشک متخصص باشید.

لطفا از خود درمانی بپرهیزید و با اینکار باعث آسیب رساندن به خودتان و نزدیکانتان نشوید

درمان قطعی توکسوپلاسموز

آیا بیماری توکسوپلاسما درمان دارد؟ بله. این بیماری بیشتر در افرادی که ضعف سیستم ایمنی دارند و نوزادان مشکل ساز است و با توجه به اینکه شما نمی‌دانید سیستم ایمنی بدنتان چقدر قدرتمند است باید آن را جدی بگیرید. در حال حاضر درمان این بیماری در انسان‌ها با روش‌های مختلفی انجام می‌گیرد یکی از آنها که دانشمندان به تازگی آن را کشف کرده‌اند با ترکیبی از داروهای کاهش دهنده کلسترول و داروهای پوکی استخوان است. برای درمان گربه‌ها نیز  با استفاده از آنتی بیوتیک‌های موثر برای این انگل اقدام می‌شود و در طول دوره درمان نظارت دقیق دامپزشک بر کیفیت درمان بسیار اهمیت دارد.

پیشگیری از توکسوپلاسموز

۶ توصیه اکید برای جلوگیری به خانم‌های باردار برای جلوگیری از ابتلا به توکسوپلاسموز

1. تا حد امکان از حیواناتی نظیر گربه دوری کنید.
2. اگر در منزل از گربه نگهداری می‌‌کنید، حتما آن را پیش دامپزشک برده، از سلامتش مطمئن شوید. همچنین کار تمیز کردن جعبه آن را به دیگران واگذار نموده یا از دستکش‌های پلاستیکی استفاده نمایید.
3. از گربه‌های ولگرد دوری کنید. بسیاری از گربه‌های مبتلا، فاقد علائم ظاهریِ بیماری هستند.
4. گربه خانگی فقط باید در محدوده خانه رفت ‌و آمد کند و نباید گذاشت از خانه خارج شده، با گربه‌های ولگرد خیابانی ارتباط بر قرار کند.
5. به گربه، غذای سالم یا کنسروی داده شود.
6. گربه‌ها عادت دارند درون خاک یا باغچه مدفوع ‌‌کنند و تماس انسان با خاک آلوده، باعث انتقال این انگل می‌شود. حتی سبزی‌های رشد یافته در این خاک می تواند آلوده به این انگل باشند. بنابراین اگر این افراد به باغبانی و پرورش گل و گیاه علاقه‌مند هستید، حتما از دستکش‌‌های مخصوص این‌ کار استفاده نمایید.

همچنین افرادی که با گربه سروکار دارند نباید گوشت را قبل از پخت کامل، بچشند و بعد از بریدن و قطعه قطعه کردن یا  چرخ کردن گوشت خام، حتما باید دست‌ها و لوازم استفاده شده را شسته و سطوحی را که گوشت روی آن قرار گرفته، ضدعفونی کنند. در بررسی‌هایی که در کشورهای اروپایی انجام شده، مصرف گوشت نیم‌پز مهمترین راه آلودگی به توکسوپلاسموز شناخته شده و تمام گوشت‌‌های قرمز باید در دمای ۷۱ درجه سانتی گراد پخته شوند،  به نحوی که هیچ قسمت صورتی روی گوشت باقی نماند.  علاوه بر اینها؛ این افراد باید میوه‌ها و سبزیجات را پس از شستن، ضد عفونی کرده و از مصرف لبنیات غیرپاستوریزه، تخم مرغ خام  یا آب تصفیه نشده پرهیز نمایند.

متاسفانه برخی از هموطنان عزیز تنها راه انتقال انگل را موهای گربه می دانند که شاید نوعی خرافات و یا کم اطلاعی از بیماری و نحوه انتقال آن باشد چراکه در گربه هایی که انگل را از طریق مدفوع دفع می کنند، انگل از موهای حیوان جدا نشده است.

توکسوپلاسموز در خانم‌های باردار

گربه حیوانی است که «خانم‌های باردار» باید از آن دوری کنند. زیرا عامل انتقال بیماری «توکسوپلاسموز» است. حدود یک‌سوم مادرانی که در طی بارداری به این بیماری مبتلا می‌شوند، آن را به جنین خود منتقل می‌سازند، که می‌تواند منجر به اختلالات در سیستم اعصاب مرکزی، عقب ماندگی ذهنی و سقط جنین شود. همچنین نوزادی که با این عارضه به دنیا بیاید،  ممکن است دچار مشکلات جدی در زمینه بینایی، شنوایی یا در زمینه های ذهنی به دلیل هیدروسفالی یا التهاب مغز شود. گاهی نیز این عارضه، منجر به مرگ خواهد شد. از نشانه های ابتلاء  به این عفونت:  تب، احساس خستگی،  سردرد،  درد مفاصل  و گاهی گلودرد می‌باشد.

کیست‌ها در گوشتِ بسیاری از حیوانات خونگرم وجود دارند، اما میزبان نهایی انگل توکسوپلاسما گربه می‌باشد و این بدان معناست که گربه ها تنها حیواناتی هستند که انگل عفونی توکسوپلاسما، در مدفوع آنها وجود دارد و می‌توانند روزانه تا ۱۰ میلیون تخمِ انگل دفع نمایند. این انگل ها بسیار مقاوم بوده و می‌توانند ماه‌ها، یا سال ها در طبیعت باقی بمانند. حتی در مقابل یخ زدگی یا گرمای شدید نیز مقاوم بوده و به راحتی توسط باد و آب در مسافت های طولانی جا به جا می‌شوند. شایع‌ترین راه آلوده شدنِ گربه‌ها، شکار و خوردن موش، پرنده یا حیوانات کوچک آلوده است. اما در مورد گربه‌هایی که در داخل خانه نگهداری می‌شوند، شایع‌ترین راه، خوردن گوشت خام آلوده می‌باشد.

وقتی انسان دچار عفونت توکسوپلاسموز می‌شود، انگل توکسوپلاسما، کیست‌هایی در نقاط مختلف بدن از جمله سر و ماهیچه‌ها تشکیل می‌دهد. اگر فرد از سلامت عمومی برخوردار باشد، سیستم ایمنی بدن، انگل را مهار کرده، آن را در حالت غیرفعال نگه می‌دارد و بدن را نسبت به عفونتِ دوباره مقاوم می‌سازد.

اما در افراد دچار نقص سیستم ایمنی، مثل افراد مبتلا به ایدز، سرطان و افراد دریافت کننده پیوند عضو یا گیرندگان پیوند مغز استخوان، عفونت قبلی توکسوپلاسموز، می‌تواند فعال شود و منجر به عوارض کشنده به خصوص انسفالیت توکسوپلاسمایی شود که در صورت عدم تشخیصِ سریع و درمان دارویی تا ۵۰ درصد، منجر به مرگ مبتلایان خواهد شد.

زنان مبتلا به توکسوپلاسموز، مدت ۶ الی ۸ هفته نباید باردار شوند و پس از آن نیز مراجعه به پزشک معالج، برای کنترل وضعیت مادر و اطمینان از طی شدن دوره پرخطر بیماری، ضروری است و از آنجا که سطح ایمنی بدن «زنان باردار» پایین است،  اگر خانمی قبل از شروع بارداری دچار این بیماری شود، ۵ ‌تا ۱۵ درصد ممکن است در اوایل حاملگی دچار سقط جنین شود و یا ناهنجاری‌هایی مانند عقب‌ماندگی، نارسایی چشمی و غیره در نوزاد بروز نماید. بنابراین؛  اگر به داشتن بیماری توکسوپلاسموز مشکوک بودید،  اولین آزمایشی که به شما پیشنهاد داده می‌شود، آزمایش خون است. خانم ها می‌توانند قبل از بارداری، از تست‌‌های سرولوژیک موجود، برای ردیابی توکسوپلاسما استفاده نمایند.

توکسوپلاسموز، مگر در موارد نادر یعنی انتقال از مادر به جنین، از انسانی به انسان دیگر منتقل نمی‌شود و در صورت تشخیصِ سریع، این بیماری قابل درمان است.

میزان شیوع توکسوپلاسموز

توکسوپلاسموز می تواند باعث پیدایش تغییرات رفتاری دائمی در میزبان خود گردد.


میزان شیوع توکسوپلاسموز در حیوانات مختلف متفاوت است ولی آمارها آلودگی را در:

سگ‌ها و خرگوش‌ها: ۵۰ درصد

موش، موش، رت و پرندگان وحشی: ۶۰ درصد

گربه، خرس، گوزن و انسان: ۷۰ درصد

جوجه ها، غاز، گاو، بز، خوک و گوسفند: ۵۰ درصد

انتقال توکسوپلاسموز بعلت توانایی در تغییر رفتارهای میزبان تسهیل می‌شود. طبق نظریه دستکاری، تعدادی از انگل‌ها با ایجاد تغییراتی در میزبان باعث بهبود شرایط زندگی برای خود می‌شوند. توکسوپلاسموز با ایجاد تغییراتی در میزبان واسط امکان انتقال خود به میزبان نهایی را افزایش می‌دهد. توکسوپلاسما گوندی‌ یکی از انگل هایی است که از این روش سود می‌جوید و اعضای خانواده گربه سانان تنها میزبانان نهایی توکسوپلاسموز هستند.

شواهدی در مورد مدل‌های جوندگان در توکسوپلاسموز

مطالعات اولیه بر روی موش های آلوده شده به توکسوپلاسموز نشان از کاهش شدید ظرفیت یادگیری و قدرت حافظه دارد.

بنظر می رسد افزایش فعالیت در میزبان واسط باعث جلب توجه میزبان نهایی (گربه) به سوی حیوان می شود.

موش های آلوده نسبت به موش های سالم دارای فعالیت زیادی هستند. موش های درگیر برای رفتن به مناطق جدید علاقه بیشتری از خود نشان داده و زمان کمتری را برای تیمار کردن خود اختصاص می دهند. توضیح احتمالی برای اتفاقات فوق می تواند این باشد که موش های آلوده با محیط خود تداخل داشته و به محرک ها و محیط های جدید تمایل دارند.

مطالعات بر روی موش های رت آزمایشگاهی نشان می دهد که کاهش ظرفیت یادگیری در رت ها نسبت به موش های آزمایشگاهی ملایم تر و در مواردی نادر است. این موضوع می تواند بعلت آلودگی شدید مغزی در زمان نهفته بیماری در موش ها نسبت به موش های رت باشد. موش های رت بیمار نسبت به همنوعان سالم خود میزان فعالیت بیشتری را از خود نشان می دهند. میزان فعالیت رت های وحشی و هیبرید که بطور طبیعی یا مصنوعی با چرخه زندگی انگل آلوده شده بودند، تغییری نکرد. یکی از یافته های جالب این بود که موش های رت جزو پستانداران نئوفوبیک ذاتی شناخته شده در دنیای حیوانات هستند و به محرک های نا آشنا با احتیاط فراوان و گاهی با پرهیز کامل جواب می دهند از این رو بدام انداختن آن ها بوسیله تله یا مسموم کردن بسیار مشکل است. حال آنکه رت های آلوده به محرک های جدید با حالت نئوفوبیکی کمتری پاسخ می دهند. رت های آلوده نسبت به انواع سالم تمایل بیشتری به رفت و آمد در محل هایی که بوی گربه می آمد، از خود نشان می دادند.

مقاله دیگری تحت عنوان: ارتباط عجیب توکسوپلاسموز با اسکیزوفرنی در سایت منتشر شده که شما را دعوت به خواندن آن می‌کنیم.

مکانیسم عمل توکسوپلاسموز در ایجاد تغییرات رفتاری در جوندگان نامشخص است. مکانیسم تنظیم عصبی می تواند مکانیسمی ایده آل برای اثرات انگل توکسوپلاسما گوندی باشد. مطالعات وسیع و متمرکز تحت شرایط آزمایشگاهی مختلف پیشنهاد می کنند که توکسوپلاسموز رفتار جوندگان را تغییر داده و احتمال شکار شدن آن ها توسط گربه ( میزبان نهایی) را افزایش می دهد. سایر مطالعات نشان می دهند که می توان قسمتی از تغییرات رفتاری ایجاد شده توسط انگل را با داروهای تثبیت کننده خلق و ضد جنون برگرداند.

نویسندگان: تحریریه مجله دنیای حیوانات و بخش توکسوپلاسموز در خانم‌های باردار : اشکان هاتفی‌نیا

برخی از منابعی که در این مطلب از آن استفاده کردیم:

توکسوپلاسموز چیست؟

علائم توکسوپلاسموز

توکسوپلاسموز در خانم‌های باردار